კითხვა: რატომ ითვლება ქორწინება ეკლესიის ერთ-ერთ საიდუმლოდ, მონაზვნობა კი – არა?
პასუხი: მამა სოფრონმა ერთხელ მითხრა: “წარმოგიდგენია?! ეკლესიაში მონაზვნობას საიდუმლოებად არ თვლიან, ქორწინება კი ერთ-ერთი საიდუმლოა!” ორივე მათგანი უნდა ითვლებოდეს საიდუმლოდ, რადგან ასეთია ქრისტეს გზა. ხატები, მაგალითად, საიდუმლოებად არ ითვლება, თუმცა საღმრთო მადლის დაულევნელი წყაროა. შეიძლება მონაზვნობა ეკლესიის საიდუმლოებათა რიგში იმიტომ არ შეიტანეს, რომ თავმდაბალმა მონაზვნებმა საკუთარი ინიციატივა არ გამოიჩინეს. მონაზვნობა ქრისტეს ცხოვრების ქარიზმატული მიბაძვაა. ბევრი ადამიანი ვერ აანალიზებს, რომ მონაზვნობა სულიწმინდის ნამდვილი, ყოვლისმომცველი ძღვენია. მიუხედავად იმისა, რომ მის საზომს ვერ ვაღწევთ, ქრისტეს ყველაზე მეტი მსგავსება მონაზვნობაში მოიძებნება, რაც მხოლოდ სულიწმინდის მეოხებითაა შესაძლებელი.
ეკლესიას ქორწინების კურთხევა განსაკუთრებით ალბათ ადამიანთა დასამოძღვრად სურდა, რადგან მრავალღმერთიანობიდან ახლადგამოსულ სამყაროში ღირსეული ქორწინების შენარჩუნება რთული ამოცანა იყო. მოციქული ამბობს, რომ ეკლესიაში „საიდუმლოჲ ესე დიდ არს“. იგი ცდილობს ქრისტიანებს აუხსნას, რომ ქორწინება წმინდაა, ხოლო სარეცელი – უმწიკვლო (ებრ 13:4), მაგრამ რატომ მაინცდამაინც ეკლესიაში? რადგან თუ ქრისტესთან ერთობა დარღვეული არ არის ეკლესიაში უმწვერვალესი, სულიწმიდისეული ერთობაა. მიუხედავად ამისა მონაზვნობის დიდებულება შეუდარებელია. პავლე მოციქული ბრძანებს: „რამეთუ მნებავს ყოვლისა კაცისა ყოფად, ვითარცა თავი ჩემი“, ეს ნიშნავს, რომ მას სურს, ყველა მონაზონი იყოს, მაგრამ „კაცად-კაცადსა თჳსი მადლი აქუს ღმრთისაგან“ (1 კორ. 7:7), დასძენს იგი, ანუ ყველას არ აქვს მონაზვნობის ნიჭი. უფალი ბრძანებს: „რომელსა ასხენ ყურნი სმენად, ისმინენ“ (მარკ. 4:9), რადგან ყველას არ ძალუძს ამის დატევნა. პავლე მოციქულიც მოძღვრების სწორედ ამ ხაზს მიჰყვება. ქრისტეც ბრძანებს, რომ ეს გზა მათთვისაა “რომელთადა მიცემულ არს” (მთ. 19.11), მემკვიდრეობაა, რომელსაც ღმერთი ადამიანს უბოძებს, წინასწარ ხედავს რა მოწოდობისადმი მის გამოხმაურებას.
კითხვა: არ შეეძლო ღმერთს პავლე მოციქული მანამდე ეხმო, ვიდრე ქრისტიანების დევნას დაიწყებდა ან სტეფანე პირველმოწამე აღესრულებოდა? იყო თუ არა ესეც ღვთის განგებულების ნაწილი, რათა სიმდაბლე შეენარჩუნება მას შემდეგ რაც ასეთ დიდებას მიაღწევდა?
პასუხი: პავლე მოციქული ბრძანებს: “უმცირესი ვარ, რამეთუ ვსდევნიდ ეკლესიათა ღმრთისათა” (შდრ. 1 კორ. 15:9), თავს “უდღეურს” უწოდებს (1 კორ 15:8), რადგან არასდროს დავიწყებია, რომ ეკლესიას დევნიდა. მიუხედავად იმისა, რომ სინდისის წინაშე მართალი იყო, დანაშაული ჩაიდინა, მიიღო რა მონაწილეობა პირველიმოწამე სტეფანეს მკვლელობაში (საქმე 7:58). ეს რომ დღეს მომხდარიყო ეკლესია მას მღვდლად არ აკურთხებდა, რადგან მკვლელობა ჩიადინა. პავლე მოციქულის მსგავსად მამა სოფორნიც უნაკლო იყო ცხოვრებაში. ერთხელ აღსარებაში მითხრა, რომ მორალურად არასოდეს დაცემულა, მცირედითაც კი. ახალგაზრდობაში მცირე ხნით აღმოსავლური რელიგიების გატაცებას უფლის ღალატად მიიჩნევდა და მთელი ცხოვრება წარმოუდგენლად ნანობდა. წმინდა იოანე კიბისაღმწერელი ამბობს, რომ ამგვარი დაცემები, რწმენის ნაკლებობითა და არასწორი ხედვით გამოწვეული მორალური დაცემისგან განსხვავებით ადვილად იკურნება. მიუხედავად ამისა ეკლესიის ისტორიასა და წმინდანთა ცხოვრებაში მრავალი მაგალითი გვხვდება, როდესაც ჭეშმარიტი სინანული ნებისმიერი სახის დაცემას კურნავს და განწმენდისათვის მადლს იზიდავს. “კიბეში” ვკითხულობთ: “ვინ უფრო დიდია: იგი, ვინც მოკვდა და აღსდგა, თუ იგი, ვინც არასდროს მომკვდარა?” უთუოდ პირველი, ხატად ქრისტესი, რომელიც მოკვდა და აღდგა (საფ. 15:32).
პავლე მოციქულს პირველად მაშინ ეხარა, როდესაც წმინდა სტეფანეს მოწამეობრივი აღსრულება და მისი ლოცვა იხილა მათთვის, ვინც ქვებით ქოლავდა. დარწმუნებული ვარ პავლეს გონებასა და გულში ამ მოვლენამ ღრმა კვალი დატოვა და დამასკოს გზაზე უფლის გამოცხადებისას მიღებული სიტყვის შეწყნარება გაუადვილა. წმინდა სტეფანემ საოცარი მსგავსება გამოავლინა მკვდრედით ახლად აღმდგარ ქრისტესთან: იგი პირველი მოწამე იყო, რომელიც ზუსტად ისე აღესრულა, როგორც უფალი, მისი მკვლელებისათვის მლოცველი. “უფალო ნუ შეურაცხ ამათ ცოდვასა ამას” (საქ. 7:60), თქვა წმინდანმა ჯვარცმული ქრისტეს მსგავსად: “მიუტევე ამათ, რამეთუ არა იციან, რასა იქმან”. ასევე, აღსასრულის წინ უფალმა უთხრა: იხილავ ძესა კაცისა მჯდომარესა მარჯვენით ძალისა”, და ვიცით, სიკვდილის ჟამს წმინდა სტეფანე ბოლოს სიტყვებიც: “აჰა-ესერა ვხედავ ცათა განხუმულთა და ძესა კაცისასა, მარჯუენით ღმრთისა მდგომარეს (საქმე 7:56), თითქოს დაამოწმა ის, რაც ქრისტემ თქვა. წმინდა სტეფანემ მისი აღმსარებლობა თავისივე მოწამეობით დაამტკიცა.
კითხვა: რა ნაყოფებს გვაძლევს მორჩილება და რატომ უჭირს მისი აღსრულება ასე ძალიან თანამედროვე ადამიანს ?
პასუხი: როდესაც ვინმე მონასტერს ირჩევს, აუცილებელია სწორად ხედავდეს სად არის ურღვევი ცხოვრების გასაღები და ყურადღებას არ აქცევდეს გარეგნულ ფორმებს. ხანდახან შესაძლოა ადამიანის ცხოვრება გარეგნულად უნაკლოდ გამოიყურებოდეს, მაგრამ შინაგანად იმდენი გადახრა და ხრწნილება არსებობდეს, რომ ადამიანს გაფიქრებაც კი შეზარავს. მეორე მხრივ, მიუხედავად იმისა, რომ სტუდიონის მონასტერი, რომელშიც წმინდა სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი და მისი მოძღვარი წმინდა სვიმეონ ღვთისმოშიში მოღვაწეობდნენ, კონსტანტინოპოლის შუაგულში მდებარეობდა, სულიერი ცხოვრების საოცარი სიმაღლით გამოირჩეოდა. შეფასების კრიტერიუმი გარეგნული ფორმა არ არის. სიმარტივე მონასტრული ცხოვრებისთვის ძალზე მნიშვნელოვანია, მაგრამ საჭიროა გონივრულობა. ჩვენი თავის მიმართ სიმკაცრით უნდა გამოვირჩეოდეთ, უმცირესი გადახრაც კი აღვკვეთოთ და მუდმივად სწორ გზას დავუბრუნდეთ. ასე ჩვენ სულიერ მხნეობასა და სხვა ადამიანებთან ერთობას შევინარჩუნებთ, რაც ძალზე მნიშვნელოვანია.
მამა სოფრონის უპირველესი საზრუნავი მონასტრისათვის წმინდა სილუანეს სწავლების გადაცემა იყო. მხოლოდ ერთხელ, ცხოვრების დასასრულს, ახსენა, რომ ის მისი საკუთრებაც იყო, მანამდე კი ყოველთვის “მამა სილუანეს სწავლებად” იხსენიებდა. მონაზვნობაში ყველაფერს ყოველთვის მამებს “აბარებ” და ამით სიმდაბლის სათნოებას იცავ. ამიტომაც თავნებობისას და დამოუკიდებლად მოქმედებისას სიმდაბლეს ვერ ვინარჩუნებთ, რაც დამღუპველია. წმინდა წერილში ვკითხულობთ, რომ უფალი არს ღმერთი მამათა ჩუენთაჲსა (რიცხ. 26:7, საქმე 3:13). ისინი ვინც საკუთარ ნებით მოქმედებენ ხორციელი ვნებების მიმართ ძალზე მოწყვლადნი არიან. არა მოხალისეობრივი ქმედება, არამედ სიმდაბლე გათავისუფლებს ვნებების ტყვეობისაგან. თუ მდაბალი ხარ და გულწრფელად და მდაბლად აღიარებ ცოდვებს, ძლიერი ხდები. ვერაფერი გაზიანებს. მაგრამ თუ გგონია, რომ შენით შეძლებ მალევე დაენარცხები. აგრეთვე, ის, ვინც მორჩილებაში წარემატება მისი ცხოვრებაც ძალიან მდიდრდება, ხოლო ის ვინც თვითნებობისკენაა მიდრეკილი ხშირად ვიწრო წრეში იკეტება.
ჩვენ წინ ვერ მივიწევთ მოძღვართან ასეთი ურთიერთობის გარეშე. ვკითხულობთ მსგავს ისტორიებს მეუდაბნოე მამების ცხოვრებაში, გვესმის, მაგრამ ვერ ვითავისებთ. მაგრამ თუ ერთხელ მაინც გამოცდილებით შევიცნობთ ამ სიტყვების უკან რა დგას, მაშინ წმინდა სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველის, წმინდა ბარსანუფიუს დიდის ან მამა სოფრონის მსგავსად დავიწყებთ მეტყველებას. მამა სოფრონი ძალზე მოშურნე ბერი იყო, თავიდანვე მდუღარე სული ჰქონდა, მაგრამ სწორ გზაზე დადგა და ნაყოფები გამოიღო მხოლოდ მას შემდეგ, რაც წმინდა სილუანს შეხვდა. ასეთია ამ სოფლიური ცხოვრება. შეუძლებელია იდაყვიდან გამოწოვო რაიმე, როგორც მამა სოფრონმა მითხრა ერთხელ. “სიცრუოს მამონას” მქონეთ (ლკ. 16:9), ზედა სიონის მოქალაქეებს უნდა დავუმეგობრდეთ, რათა თავისთან მიგვიღონ. ამიტომაც ამბობს წმინდა წერილი: “ნეტარ არს, რომელსა აქუნდეს თესლი სიონს შინა და სახლეული იერუსალჱმს შინა” (ესა. 31.9).
კითხვა: წმინდა სილუანი ამბობს, რომ გონება ჯოჯოხეთსა და გულში უნდა ვამყოფოთ. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ჩვენს გულში ჯოჯოხეთია?
პასუხი: არა. თავის ჯოჯოხეთამდე დადანაშაულებისას ლოცვა რომ გამოგვივიდეს, ძალადობა რომ დავასრულოთ და ნაყოფი გამოვიღოთ, რაც ცოდვების მიტევებასა და სინანულის მიღებას ნისშნავს, საჭიროა გონება გულში ჩავიყვანოთ და ლოცვა იქიდან წარმოვთქვათ. როცა უბრალოდ ვბუტბუტებთ, ჩვენი სიტყვები ჰაერში იფანტება.
კითხვა: ანუ საკუთარი თავის ჯოჯოხეთამდე ყვედრებისას შედიხარ გულში?
პასუხი: საკუთარი თავი გულიდან უნდა გაკიცხო. ყურადღება გულში უნდა გქონდეს, ანატომიური გულის ადგილასაც კი – ყველა ჩვენგანს გულისა და გონების ერთობა არ აქვს, მაგრამ თუ გონების გულში ჩაყვანას ვეცდებით და თავის ყვდრებას იქიდან შევუდგებით ლოცვა მოქმედებას დაიწყებს, გაძლიერდება. ამიტომ თავის დადანაშაულება და მისი უკიდურესი ფორმა, საკუთარი მეს ჯოჯოხეთამდე ჩაყვანა, ძალზე ძლიერი საშუალებაა თუ გულში აღესრულება. ამიტომაც ამბობს წმინდა სილუანე რომ გონება ჯოჯოხეთსა და გულში ვამყოფოთ”, ანუ გვასწავლის რომ “საკუთარი თავი ჯოჯოხეთის ღირსად შერაცხე, მაგრამ ეს გულში აღასრულე”.
ასევე, წმინდა წერილში ვხედავთ, რომ ჩვენი უფლის, იესო ქრისტეს, სახელის მოხმობა დიდი ძალის მქონეა, მაგრამ ეს “წმინდა გულით” (2ტიმ. 2:22) უნდა მოხდეს. წმინდა სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველიც ცნობილ 30-ე კათეხიზმოში მონაზვნებს ურჩევს, რომ სენაკში შესვლისას ხელები ზურგსუკან შეკრან, თავი დახარონ, გონება კი უფრო ღრმად, გულში ჩაიყვანონ და ლოცვა შემდეგ დაიწყონ. ლოცვის დასაწყისს თავად გვაწვდის, მაგრამ არ ასრულებს და დასძენს: “შემდეგ ლოცვისას ის თქვით, რასაც უფალი იმ მომენტში გიბოძებთ”. მართლაც, ნამდვილი სინანული წინასწარმეტყველური აქტია. თუ ბაგეებს სინანულის სურვილით გავხსნით, საღვთო სულს მოვიზიდავთ (ფს. 118:131), სწორედ ის გაგვამართლებს ვინც ჩვენს ენას სინანულის სიტყვებით აამეტყველებს. ამიტომაც ამბობს უფალი: “როდესაც მთავრების წინაშე მიგიყვანენ ჩემი სახელის გამო, ჩემს დასამოწმებლად, წინასწარ ნუ იზრუნებთ, რითი იმართლოთ თავი, ვინაიდან მე მოგცემთ სიტყვას და სიბრძნეს, რომელსაც წინ ვეღარ აღუდგება და ვერც შეეპასუხება ვერც ერთი თქვენი მოპირისპირე” (შდრ. ლუკა 21:12-15).
უფალი აქ მოწამეობრივ აღსასრულზე საუბრობს, მაგრამ მისი სიტყვა მშვიდობიან დროსაც მოქმედებს, რადგანაც “სიტყუაჲ ღმრთისაჲ ჰგიეს უკუნისამდე” (1 პეტ. 1:25). ჩვენ ასე შეიძლება მოგვემართოს: როდესაც სინანულს ვიგრძნობთ და უდები ცხოვრების გამო თავის ბრალობის სურვილით თავს ქრისტეს სამსჯავროს წინაშე დავაყენებთ, იგი თავად მოგვცემს სიტყვასა და სიბრძნეს, მოგვამდლის სინანულის ლოცვას, რომელიც განგვამართლებს. ჩვენი მტერი ასეთ ლოცვას წინ ვერ აღუდგება. როგორც მამა სოფრონი ბრძანებს, არავის ძალუძს ისე შეავიწროვოს მონაზონი, როგორც ის საკუთარ თავს ავიწროვებს მსგავსი თავის ბრალობით. ეს წინასწარმეტყველური აქტია, რადგან თუ მონაზონი ასეთ სიტუაციაში ჩაიგდებს თავს, ქრისტეს სახიერების წინაშე მისი მცნებების ნათლით შემოსილი თავის ბრალობით ბოლომდე დაიხარჯება, მაშინ ცოდვები მიეტევება და საღვთო სულს მოიზიდავს. სულს ჭეშმარიტებისა, რომელიც სიტყვასა და სიბრძნეს უბოძებს და გაამრთლებს. წინასწარმეტყველური ნიშნავს მართალს, სული წმინდასთან თანაზიარს. გამოთქმულ ჭეშმარიტებას, რომელსაც მარადიული ღირებულება გააჩნია. სულიწმინდით მართულმა ღვთის ადამიანებმა ღვთის სიტყვა განგვიცხადეს.
კითხვა: სიტყვები “ამყოფე საკუთარი თავი ჯოჯოხეთსა და გულში” ვერ იქნება წინასწარმეტყველური თუ გულიდან არ იქნება ნათქვამი. წინასწარმეტყველური სული გულთან არის კავშირში?
პასუხი: “გულში” ადამიანის სრული არსება იგულისხმება, რადგან გული ადამიანის ცენტრალური ნაწილია. გულიდან გამოთქმა ნიშნავს, რომ მთელი ჩვენი არსებაა ჩართული. წმინდა წერილში გულის თამონაწილეობა აუცილებელ მოთხვნოდაა წარმოდგენილი, ჩვენ მთელი ჩვენი გულით უნდა გვწამდეს და პირით ვაღიარებდეთ, გულიდან უნდა ვლოცულობდეთ და გულით მივუტევებდეთ. ყველაფერი რასაც ვაკეთებთ გულით უნდა ხორციელდებოდეს და მხოლოდ მაშინ მოგვხედავს ღმერთი. *
კითხვა: ვამბობთ, რომ გონებას აქვს უნარი ღმერთის შეცნობისა, მაგრამ როგორც ჩანს მხოლოდ გულთან შეერთებულ გონებას აქვს ღმერთთან ურთიერთობის შესაძლებლობა.
პასუხი: პირველქმნილ ადამიანებს გონებისა და გულის ერთობა ჰქონდათ, მათი განცალკევება მხოლოდ ცოდვის შედეგია, ამიტომაც გვჭირდება მრავალი ცრემლი, რადგან რამდენიმე წვეთს გულის მდგომარეობის შეცვლა ძალუძს. გული ცოცხლდება, თბება, ტკბება, ნათდება და ლოცვა მარტივდება. გონება იქ მყოფობს, საიდანაც ღმერთთან საუბარი შეუძლია. ამიტომაც არის ცრემლები საოცრება, მართლაც პურია მონაზონთათვის და ყოველი ქრისტიანისთვის. ეს ჩვენთვის ახალი არ არის, ყველა მამა ამას აღნიშნავს. წმინდა გრიგოლ პალამას ტრაქტატები ისიქაზმის შესახებ მართლაც მასაზრდოებელი რძეა, მაგრამ მხოლოდ მის წერილს თუ წაიკითხავთ მონაზონ ქსენიასადმი მთელ მის ხედვას გაეცნობით. იქ საუბარია ცრემლებზე. წმინდა ისააკ ასური ამბობს, რომ ისინი, ვინც უფლისგან მომადლებულ ცრემლებს ინარჩუნებს მოწამეებზე დიდნი არიან. ვერავინ შეძლებს სინანულის სულის ტვირთვას თვითგანადგურების გარეშე თუ მას ცრემლები არ ახლავს თან, რადგან სწორედ ცრემლებს მოაქვს სულიწმინდისმიერი ნუგეში, გულის სიმხნევე სინანულით გამოწვეული ტკივილების გაძლებისათვის. ცრემლების გარეშე ადამიანი სინანულის მწველი ცეცხლის წინაშე დაიფერფლება.
კითხვა: გულისხმობთ, რომ სასოწარკვეთილებაში ჩავარდება?
პასუხი: სასოწარკვეთლებაში რომც არ ჩავარდეს, ვერ გადარჩება. ცრემლები სალბუნია, რომელიც გულს ალბობს. მამა სოფრონი ამბობს, რომ თუ ვგლოვობთ ჩვენი არსება მთელი ძალითაა ჩართული ლოცვაში, ამიტომაც მეტ სარგებელს ვიღებთ. ახლა კითხვა იმაში მდგომარეობს როგორ ვიყოთ წინასწარმეტყველური სულით განმსჭვალულნი დღევანდელ მატერიალურ სამყაროში, სადაც ყველაფერი ჩვენი გონების მონადირებისაკენაა მომართული, ჯიბეებში კი მობილური ტელეფონები გვიწყვია.
კითხვა: შეგიძლიათ რამე გვითხრათ ღვთის სიყვარულის შესახებ?
პასუხი: უფალო შეგვიწყალე. არაფერია იმაზე წმინდა და ძლიერი, ვიდრე ღვთის სიყვარული და ამის შეცნობისათვის ადამიანი მართლაც ცოდვის ყველა ლაქისაგან უნდა განიწმიდოს. ღვთის სიყვარული ნებისმიერ ადამიანში არ მკვიდრდება. უქმნელი ნათელის მსგავსად, მხოლოდ წმინდა გულის მქონე ადამიანებს ძალუძთ მისი განჭვრეტა. თუ ადამიანმა ამ საფეხურს მიაღწია, ეს ნიშნავს, რომ მან მრავალი წლის განმავლობაში მხურვალე სინანულით განიწმინდა თავი და უბიწო გახდა. მაგრამ ესეც კი შეიძლება არ იყოს საკმარისი, ღმერთმა თავისი სიბრძნით შეიძლება ცხოვრებაში რაიმე განსაცდელი მოუვლინოს, რათა სიკვდილის ზღურბლამდე მიიყვანოს; და როცა ყველა ადამიანური შესაძლებლობა ამოიწურება, ღმერთი ხელს გამოუწვდის. სადაც ადამიანური ფაქტორი უძლურია, საღვთო ხელის იწყებს მოქმედებას. გახსოვთ ისტორია მამა სოფრონის წიგნიდან “მისი ცხოვრება ჩემია”, რომელშიც იგი ამბობს, რომ იქ სადაც მეცნიერება მთავრდება, იწყება თეოლოგია. ღვთის სიყვარული წარმოუდგენლად წმინდაა და მისი დატევნის ღირსი ადამინები შეურყვნელნი ხდებიან. ეს რაღაც ცალკეული ეიფორია არ არის, არამედ გულზე მუდმივად მოკიდებული მწველი ცეცხლი. როგორც თევზი შიშხინებს გახურებულ ტაფაზე, გულიც ღვთის სიყვარულით გამუდმებით იწვის. თუ ქრისტესადმი სიყვარული ასეთი არ არის, მაშინ ეს ის სიყვარული არ არის, რომელსაც პავლე მოციქულმა ჰიმნი მიუძღვნა კორინთელთა მიმართ ეპისტოლეს მე-13 თავში.
კითხვა: უქმნელ ნათელს წმინდანების მსგავსად ვერ ვხედავთ, მაგრამ შეიძლება თუ არა რომ სწორედ ამ საღვთო ნათლისაგან მომდინარეობდეს ჩვენი გულისსიტყვები?
პასუხი: არსებობს გრადაცია, დიახ, მცირე სინანული და ღვთის წინაშე თავის ყვედრება, მისთვის შეწყალების თხოვნაც საღვთო ნათელს ბადებს ჩვენში, მაგრამ ძალიან მცირე ზომით. არიან სხვებიც, ვისაც დიდი ზომით ეძლევათ ეს და საკუთარი თავის, რომელსაც ქრისტეს სიყვარულის დატევნის უნარი არ გააჩნია, შეძულებამდე მიდიან. მაგრამ იმისათვის, რომ მიღმიერ სამყაროში ეს გასავლელი განვჭვრიტოთ, სიყვარულში უნაკლონი უნდა ვიყოთ. წიგნში “იხილო ღმერთი როგორიც არის”, მამა სოფრონი ამბობს, რომ ნათელში ჩვენი სული მიუწვდომელ ჰორიზონტებს აღწევს და მეტადდამეტად იჭრება საღვთო ბრწყინავლებაში, იქ, “სადაც ღმერთია” (შდრ. გამოს. 20:21). სამოთხის ამ კარიბჭის მიღმა ღმერთი მყოფობს.
წყარო: http://Pemptousia.com
მთავარი ფოტო: ილუსტრაცია წიგნისთვის “წმინდა გრიგოლ ხანძთელის ეკლესიოლოგია”, ავტ. დეკანოზი თეოდორე გიგნაძე.
