სიწმინდე
ჩვენი დანიშნულებაა სიწმინდე. მის მისაღწევად ადამიანს დიდი გულისხმიერება, გონების მოკრება, ყველაფრის მიმართ დაკვირვებული დამოკიდებულება ესაჭიროება; მისი ცხოვრება არც უშინაარსო უნდა იყოს და არც ფუქსავატური. წმინდანთა ერთადერთი საზრუნავი იყო ღმერთშემოსილობისა და სიწმინდის მოხვეჭა, სხვა არაფერი აინტერესებდათ, ამაოება გულს ვერ უკრთობდათ და სოფლის სიამენი გონებას ვერ უშფოთებდათ; ღმრთის ძიებითა და გულის განწმენდაზე ზრუნვით აღწევდნენ საწადელს.
უვნებობა
უვნებობა ჭეშმარიტად სულიწმინდისმიერი ცხოვრების კარიბჭეში შესასვლელი და ღმერთისკენ მიმავალი გზის საიმედო მეგზურია. თუ ღმერთს არ შეუძლია უვნებო ადამიანად გვაქციოს, გამოდის რომ ის ყოვლისშემძლე არ ყოფილა, ჯვარზეც ტყუილად ასულა და უშედეგოდ მკვიდრობს ჩვენს გულებში, უფრო სწორად კი – ვერ ზემოქმედებს! როცა ვგრძნობთ, რომ უვნებობა გვაკლია, – ამაში ღმერთი კი არა, ჩვენ ვართ დამნაშავენი, რადგანაც ეს ნიშნავს, რომ ჭეშმარიტი საღმრთო სიყვარული ვერ მოვიხვეჭეთ და ჩვენი გული ქრისტესთვის ჯერ ისევ მკვდარია. ასე მაშინ ხდება, როცა ბოლომდე არ შთავფლულვართ სულიერი ნათლობის წყლებში.
არსებობს ხალხური თქმულება: ახალშობილის მონათვლისას, თუკი სხეულის რომელიმე ნაწილი წყალში შთაუფლავი დარჩა, მასში დემონი ჩასახლდება და ბავშვი ავადმყოფი, ან ეშმაკეული გამოვა. ეს თქმულება იმაზე მიგვანიშნებს, რომ მთელი არსებით ღმერთს უნდა მივეცეთ, მასში ჩავეფლოთ და ჩავიძიროთ – მხოლოდ მან უნდა გაგვიტაცოს. თუ კაცს რაიმეს მიმართ ვნებიანი განწყობა აქვს, ის ჯერ კიდევ დემონებს ემორჩილება, ისინი მართავენ, სამწუხაროდ, მთელი არსებით არ ჩაფლულა უკვდავების წყლებში და ღმრთაებრივ სიყვარულში, ვერ მოიზიდა ღმრთის მოწყალება; ეს რომ მოეხერხებინა – უვნებობას მოიხვეჭდა.
ალბათ გაოცდებით: „ნუთუ მეც შევძლებ უვნებობას?“ დიახ, შეძლებ! მაშ რატომ განსხეულდა ღმერთი? განა ჩემთვის, შენთვის, ყველა ჩვენგანისთვის არ მოვიდა? არ მოგვიწოდა ვიყოთ მისი მოციქულები? თუ უვნებობას ვერ შევძლებთ, უფრო სწორად – მას ვერ მოვიხვეჭთ, ამით ღმერთს შეურაცხვყოფთ. ეხლა არ მითხრათ, ვნებიანი სურვილების ტყვეობაშიც შევძლებ ვიყო სულით ძლიერი და ღმერთს მივუახლოვდეო!
როდესაც ვნებებისგან ვერ ვთავისუფლდებით და ისინი გვიმორჩილებენ, კი შეიძლება რაღაც დონეზე სულიერ წინსვლას მივაღწიოთ, მაგრამ ეს წარმატება მყარი არ იქნება და ხვალ-ზეგ ისევ ხელცარიელნი დავრჩებით.
თუ ვნებები და ცოდვიანი მიდრეკილებები ბობოქრობენ, ეს იმაზე მიგვითითებს, რომ ჩვენში ცოდვისკენ სწრაფვა ჯერ ისევ ცოცხალია, შიგნით საფრთხეა მიმალული და ჩასაფრებული უთვალთვალებს ჩვენს ყველა ნაბიჯს, – ამიტომაც ადვილად ვცოდავთ. ამჯერად, გველი სამოთხის ბალახებში კი არა, უშუალოდ ჩვენს გულშია ჩაბუდებული; ჯერ ვერ მოვახერხეთ სულიერი აღორძინება, ღმრთის შვილობა ვერ მოვიხვეჭეთ, არც ზეციური მამის სიყვარულის ღირსნი ვართ. უვნებობის მოხვეჭით ჩვენ ვადასტურებთ, რომ პატივს მივაგებთ ღმერთს და მისი ჭეშმარიტი სულიერი შვილობისკენ გვაქვს სწრაფვა.
ცოდვიან მიდრეკილებებს უბედურების მეტი არაფერი მოაქვს, მაგრამ მე მათგან მარტო ადამიანური ძალით ვერ გავთავისუფლდები. უვნებობის მდგომარეობა ჩემი დამსახურება არ არის – ის ღმერთის ძღვენია. რა თქმა უნდა შემიძლია თავი შევიკავო უქმმეტყველებისგან, განკითხვისგან, არ დავიცვა ჩემი უფლებები – როცა მირტყავენ, მორჩილად ჩავკიდო თავი – როცა გულს მტკენენ, მაგრამ ვნებებზე გამარჯვება ჩემს ძალას აღემატება, რადგან ისინი გულიდან არის ამოსაგლეჯი, გული კი ის უღრმესი ჯურღმულია, უფსკრულია, რომელსაც ჩემი მოკლე ხელებით ვერ ჩავწვდები. მასში ჩაღწევა მხოლოდ ღმერთს შეუძლია. მხოლოდ ღმერთს – რომელიც სუფევს მწვერვალებზე, ოკეანის უფსკრულებში, რომელიც ყოველგან არს და ყოველივეს აღავსებს, – შეუძლია ჩემი გულიც მოიხილოს და უვნებობა მაჩუქოს. მე მევალება ეს მოვინდომო, გულწრფელად ვისურვო! რატომ? იმიტომ, რომ უფლის ხორციელი ძმა იაკობი ამბობს: „ითხოვთ და ვერ მიიღებთ, რამეთუ ბოროტად ითხოვთ“(იაკ.4,3).
ზოგიერთი ერეტიკოსის მსგავსად, ჩვენც გვეჩვენება, რომ კაცთათვის მიუწვდომელია, შეუძლებელია უვნებობა; მაგრამ ეს მხოლოდ სატანის ხრიკებია; მან მოახერხა ჩვენი აზრებისა და ცნობიერების დამახინჯება, მან ფრთები შეგვაჭრა იმით, რომ უვნებობის შეუძლებლობაში დაგვარწმუნა. ამიტომ ვიმყოფებით საკუთარი ხორცისა და სატანის ტყვეობაში. ამის საპირისპიროდ, როცა მთელი არსებით ვირწმუნებთ და ვაღიარებთ, რომ ღმერთმა ყოველ ჩვენგანს მოგვიწოდა უვნებობისკენ, მაშინ შევძლებთ დამახინჯებული ცნობიერების გამოსწორებას და ჩვენი ცხოვრების შეცვლას; სული აგვევსება იმედითა და სამოთხისებური სიხარულით, შინაგან მოსვენებასა და თავისუფლებას ვიგრძნობთ.
აი, ასეთია ჩვენი მართლმადიდებელი სარწმუნოება, წმინდა მამათა სწავლება, ჭეშმარიტად ქრისტიანული ცნობიერება. გაინტერესებთ რატომ ხდება ამგვარი შინაგანი ცვლილება? ხდება იმიტომ, რომ გავაცნობიერეთ – კაცთაგან ყველაზე ცუდსაც, ყველაზე საძაგელსაც კი შეუძლია გახდეს უბიწო, უმწიკვლო, ღირსეული. საჭიროა მხოლოდ მოინდომოს და შემდეგ ღმერთს სთხოვოს. ალბათ იკითხავთ: “მაშინ რაღა ვქნათ, თუ ღმერთი ათ, ოც, ოცდაათ, ან სამოცდაათწლიან ღვაწლს მომთხოვს?“ განა ღირს სამოცდაათ წელზე წუწუნი, როცა საქმე ჩვენს მარადიულ სიცოცხლეს ეხება? ეს ხომ კვამლია, სიზმარია…
ნეტარია ის, ვინც ამ სიცოცხლეშივე მოიხვეჭა სიწმინდე, უვნებობა, ვისი სულიდანაც გაქრა მტრის მიერ დატოვებული კვალი.
უნდა გვებრალებოდეს სიმშვიდისა და უვნებობის ვერმომხვეჭელი ადამიანი, რადგან მასში ისევ ბობოქრობს ინსტინქტები, ზნეობრიობა, სუსტი ნებელობიდან წარმოშობილი უხამსი ცოდვებით იბილწება: სიზარმაცით, ნაყროვანებით და ძილისკენ სწრაფვით. თავისთავად ცხადია, რომ ძილისგუდობა ნებელობითი ცოდვაა იმიტომ, რომ ვისაც ძილი ურჩევნია – სძინავს, ხოლო სხვა სიფხიზლეს ირჩევს. ვისაც ძალიან ბევრი სძინავს, შეიძლება ითქვას, არც არის ადამიანი… თითქოს არც კი ცოცხლობს, არ ფიქრობს, არ მოქმედებს. მან ძილი ამჯობინა მოქმედებას. ადამიანი ღმრთის ხატია, მაგრამ შეიძლება ისე დაეცეს, რომ მისი გულიდან ამოხეთქილმა ჯოჯოხეთმა შეგვაძრწუნოს!
ხოლო ილხენს და სიმშვიდით ხარობს, ვინც განიწმინდა და უვნებობა მოიხვეჭა.
არსებობს განსაკუთრებული ეშმაკური ხერხი, საცდური, რომელიც ჩააგონებს: უვნებობა ძალიან ძნელი მოსაპოვებელიაო! კაციც იჯერებს და ადვილად ყრის ფარ-ხმალს, აღარ იღწვის. მაგრამ ღმერთმა ადამიანი იმისათვის შექმნა, რომ მან უვნებობა მოიპოვოს! ასეთ შედარებას მოვიტან: შენ მიერ დათესილ ხორბლის მარცვლებს, თავთავებად აღმოცენება გაუჭირდებათ? ჩვენთვის იქნებ გაუგებარიც იყოს, როგორ ხდება ეს პროცესი. ღმერთისთვის კი – ძალიან ადვილია! შენ ჩათესავ და წახვალ, მთელი ზამთარი ისვენებ, ხორბალი კი ამოდის. „თვისით თავით ქვეყანაი ნაყოფსა გამოიღებს“( მკ.4, 26-28). ეს კი ჩვენ, რთული რამ გვგონია.
გონება უნდა დაყრუვდეს და დამუნჯდეს იმ სურვილების მიმართ, რომელთაც ჩვენივე ვნებები გვკარნახობენ. უვნებობის მოსახვეჭად საჭიროა ბრძოლა და წესების შესრულება. პირობას ვდებთ რომ შევასრულებთ, მაგრამ ვმარცხდებით. ღვაწლი ძნელია, ძვირი გვიჯდება, ამიტომ თავის დაძვრენას ვცდილობთ. მაგალითად, იატაკზე ძილი გადავწყვიტე, შინაგანი ხმა კი მაფრთხილებს: “ამას ვერ შეძლებ, იწრიალებ, გაწვალდები, იძულებული გახდები მოგვიანებით გამოიძინო! რბილ საწოლზე კი ტკბილად დაიძინებ და ორი საათიც გეყოფა“. თითქოს საღი აზრია, მაგრამ სინამდვილეში ვნებიანი სურვილის მიერ არის ნაკარნახევი.
მეორე მაგალითი: დავუშვათ, კუჭი გტკივა. იგივე ხმა გკარნახობს: “უნდა იმკურნალო, თორემ კუჭზე ფიქრსა და ზრუნვაში გეხარჯება ის დრო, რომელიც ღმერთისთვის უნდა მიგეძღვნა. გაიკეთე ოპერაცია, წამლები აღარ დაგჭირდება და იმ ფულს ღატაკებს დაურიგებ“. აქ კვლავ იჩენს თავს კაცის ნება – იცხოვროს ტკივილის გარეშე.
შემდეგი მაგალითი: ძალიან დაღლილი ვარ. ვფიქრობ: “მოდი, ცოტა ღვინოს დავლევ, გამამხნევებს“. სინამდვილეში მას მოითხოვს არა ჯანმრთელობა, არამედ სასმელისადმი ჩემი ვნებიანი სურვილი. ასე რომ იმას, რისგანაც ჩემი ცხოვრება შედგება – ფიქრები, მისწრაფებები, სიყვარული, – შეიძლება ჩემი ვნებიანი სურვილები მართავენ და მკარნახობენ.
დავუშვათ ვლოცულობ ორი, სამი, ოთხი საათი, მაგრამ ჩემს არსებაში ცვლილება არ ხდება, უფალი არ მეხმიანება, სიხარულს ვერ ვგრძნობ. მაშინ ვამბობ: „დროა შევჩერდე“. ამ აზრს წარმოშობს დიდებისმოყვარეობის ვნება. თუ ამ გულისთქმას შევიწყნარებ, ჩემს ცდუნებას გააგრძელებს: „იქნებ ის ხალხია მართალი, ვინც ამბობს, რომ ღმერთი არ არსებობს! არა, რა თქმა უნდა ის არსებობს, მაგრამ ხომ ამბობენ ღმერთი სამყაროს მიღმიერია, რის გამოც ადამიანთან არავითარი კავშირი არ აქვსო? – აი ეს კი მართალი იქნება.“ შენ ეს სავსებით ბუნებრივი აზრი გგონია, სინამდვილეში კი გულისთქმის მსხვერპლი ხარ. ვნებიანმა აზრმა, მაცდურმა დემონმა მოგინადირა.
ვნებამ შეიძლება ნებისმიერ დროს იჩინოს თავი. ნუ მოვადუნებთ ყურადღებას -გამოვავლინოთ ისინი! გავარკვიოთ: სად იმალებიან, როგორ ჩნდებიან, რა გვემართება. ვნებიან გულისსიტყვებთან კამათის ნაცვლად, თუ მდუმარებას შევინარჩუნებთ, გაგვიადვილდება მათი გამოვლენა.
დავუშვათ, ბილწმა გულისთქმებმა შემომიტია. ამ დროს მონასტრის სტუმარი მომიახლოვდა და მკითხა: „მამაო, მონაზონს უვნებობის მოხვეჭა მართლა ევალება?“ ჩემი საძაგელი სულიერი მდგომარეობით გაღიზიანებული თუ ვუპასუხებ: „შენ მაგათ ნუ დაუჯერებო!“- ჩემი პასუხიც ასეთივე საძაგელი იქნება… სტუმარმა რა იცის, მე რა ცდუნებები მებრძვიან?! ის იმის გასაგებად მოვიდა, თუ რას ამბობს ამის შესახებ ეკლესია, ქრისტე. ჩემი მონაზვნური გარეგნობა მის თვალში ეკლესიის კუთვნილებას უდასტურებს, ჩემი უღირსი პასუხი კი ეკლესიის ღალატია. ასეთ შემთხვევაში, შინაგანი მდგომარეობით არ შევესაბამები ჩემს ჭეშმარიტ მოწოდებას. ხოლო რა არის მოწოდება? – ვიმყოფებოდე მარჯვენით მამისა, – ეს ადგილი ხომ თავად ქრისტემ მომანიჭა!
შესაძლებელია თუ არა სრულყოფილების მოპოვება?
სრულყოფილების მოპოვება ადამიანებს შეუძლებელი ჰგონიათ. როცა კაცი სრულყოფილი სულიერი ცხოვრების შესახებ საუბრობს, გამოტყდება ხოლმე რომ ეს მასაც ეხება, ეს მისი მიზანიცაა, თუმცა ცოტა ვინმეს თუ სჯერა რომ ამას შეძლებს. ცხოვრობს ადამიანი ერში, წვალობს, ცდილობს გაექცეს ცოდვას, მცირე ხნით ახერხებს, მაგრამ მალევე უბრუნდება მას. აბრკოლებს ამაოება, საზრუნავები – ანუ ეკლები, რომლებზეც სახარებისეული იგავი გვაფრთხილებს (მთ. 13, 7.22); გაიწვდის თუ არა ხელს სრულყოფილებისაკენ, მყისვე უკან გამოსწევს – ვერ გაუძლო მათს მტკივნეულ ჩხვლეტას!
რაც შეეხება მონასტრული ცხოვრების ყოველდღიურობას, აქ ეს საქმე უფრო ადვილდება. როცა კაცი შრომას თავს არიდებს და მარტო იმაზე ფიქრობს, – ვის რა ხვედრი არგუნა ღმერთმა, დრტვინავს და ბუზღუნს იწყებს: „რატომ სხვას და მე არა!“ ამ დროს სრულყოფისაკენ მის სწრაფვას წინ ეღობება მისივე პატივმოყვარეობა და სახელისმაძიებლობა. პატივმოყვარე კაცს აქცენტი შედეგზე აქვს, თავმდაბალი კი იმედს შრომაზე ამყარებს.
სრულყოფისაკენ სწრაფვა არც ფუჭი დიდების ძიებაა და არც იმის იმედად ყოფნა, რომ სანატრელ მიზანს მომავალში მაინც მიაღწევ. სრულყოფილება აკრძალული ზონა არ გახლავთ, სადაც არ გიშვებენ შენი დიდი სურვილის მიუხედავად! ის გამოცდილებისეულად შეიგრძნობა, აღიქმება და თან ამავდროულად რჩება წმინდა, ღმრთაებრივ მოვლენად.
ქრისტიანის სულის ტრაგედია შემდეგში მდგომარეობს: „რამეთუ სიყუარული იგი შენი პირველი დაუტევე“ (იხ. გამოცხ. 2, 4) და მძლავრი დარტყმისგან თავბუდახვეული და გზა-კვალ აბნეული კაცივით დაკარგე სრულყოფილებაზე ფიქრის უნარი. ის კი, ქრისტიანის (განსაკუთრებით მონაზვნის) უმთავრესი მიზანი უნდა იყოს! ზოგჯერ მრავალფერი საკითხებით გატაცებულ მონაზვნებსაც ავიწყდებათ სრულყოფილების მოპოვებაზე ზრუნვა. დიდი სიფთხილე გვმართებს, თორემ სრულყოფილების მოხვეჭისთვის შრომა თუ გადაგვავიწყდა, ყველა სხვა საქმე, საფიქრალი და საუბარი – ფუჭად ჩაგვივლის.
თუკი რამ გაგვაჩნია, ყველაფერი უფლისგან გვაქვს მიღებული. ჩვენი მხრიდან, მას მხოლოდ ყოველდღიური და ყოველღამეული შრომა უნდა მივუძღვნათ და ეს ძღვენი სრულყოფილი უნდა იყოს – პროდუქტიული, წრფელი, გულმხურვალე. ჩვენ მიერ გაწეული შრომა გაამჟღავნებს გულმხურვალე სიყვარულს, მორჩილებას, მადლიერებას, საღმრთო წყურვილს, ან პირიქით – ჩვენს ნელ-თბილ ქრისტიანობას, ღმრთის დავიწყებას და მიწიერ საქმეებში დროის ამაო ხარჯვას.
წყარო: წიგნიდან “Жить в присутствии Бога” , არქიმანდრიტი ემილიანე (ვაფიდისი), მოსკოვი 2020
სტატიაში გამოყენებული ფოტო მასალა შექმნილია სპეციალურად საიტისთვის evqaristia.ge©
