კითხვა არის უფლის ძიება
წმინდა ათანასე დიდი კითხვის შესახებ ამბობს: “ როდესაც ამოდის მზე, დაე, გიხილოს მან წიგნით ხელში”. წმინდა მამათა ერთი ნაწილი ღამე კითხვას გვირჩევს, მეორეთა თქმით კი, წიგნით ხელში უნდა შეხვდე მზის ჩასვლას. ამგვარად, წმინდა მამები სრულად ითვისებენ დროს დღე-ღამის განმავლობაში, რითაც ადასტურებენ, რომ კითხვისათვის ნებისმიერი დრო მისაღებია, განსაკუთრებით კი ღამე. ღმრთის სიტყვის სწავლება – დარიგებაა უფლისა და ადამიანის მიმართ მისი სულგრძელობის გამოვლინება. ეს ის სათვალეა, რომელსაც უფალი ჩვენი გულის ახლომხედველობის გამო გვიკეთებს[1, 46].
უფალი ბოლომდე “იხარჯება”, საჩინო ხდება ჩვენთვის ტექსტის სიღრმეებიდან, ფრაზებიდან, ბგერებიდან თუ შინაარსიდან და წმინდა წერილის სულში წარმოაჩენს თავის კანონს, აზრს, სუნთქვას და თანამყოფობს ამ თხზულებებში. შეიძლება ითქვას, რომ მან თავად სულიწმინდის გარკვეული მარაგი დატოვა მათში და ამგვარად, როდესაც მე მწერლის ღვაწლითა და სულიწმინდის მოქმედებით გაჯერებულ წიგნს ვკითხულობ, ვუახლოვდები ღმერთს და ყოველივე ღმრთაებრივს.
კითხვა – ეს არის ერთგვარი ღმრთიური სულგრძელება, რომელსაც საიდუმლოებათა და უფალთან საკრალური ურთიერთობის გარემოში შევყავართ. რა ვითარებამაც არ უნდა მაიძულოს უარის თქმა კითხვაზე – ის უსაფუძვლო იქნება, კითხვისაგან თავის არიდება კი – დაცემა ჩემს სულიერ ცხოვრებაში. ამგვარად, კითხვისათვის დროის გამოყოფა უნდა მოხდეს დღეც და განსაკუთრებით კი ღამე. რა თქმა უნდა, ლოცვისათვის დათმობილი დრო უნდა აჭარბებდეს კითხვისათვის დათმობილ დროს, მაგრამ ვინაიდან ჩვენ ახლადდამწყებნი ვართ, დაე თანაბრად განაწილდეს დრო კითხვასა და ლოცვას შორის, რომელთა მეშვეობითაც გაგვიადვილდება უფლის პოვნა! [1, 47].
კითხვა – პირველ რიგში ძიებაა ღმრთისა! თუმცაღა, როდესაც რაიმე ერულს ვკითხულობთ, სრულიად საპირისპირო რამეს ვაკეთებთ: გონებას აზრებითა და ეჭვებით ვივსებთ, ყოველივე იმით, რაც ერულ ყოფას უკავშირდება და ამით ცხოვრებას ვიუბედურებთ.
იღვაწე, რომ გაიგო რას გეუბნება თავის წიგნებში უფალი თავისი ცხოვრებით; გაიგე რას ასწავლიდა, როგორ იქცეოდა; ისწავლე მისი ნაკვალევის დანახვა ისტორიაში და მათი ახსნა, თუ რა მაგალითს გვაძლევდა, რას გვასწავლიდა, როგორ გვმოძღვრავდა, რას ამოწმებდა, რამეთუ სიტყვა უფლისა – ჭეშმარიტად დასტურია მისი ჩვენთან მყოფობის. ასწავლე შენს ენას ილაპარაკოს ის, რასაც უფლის სიტყვა – წმინდა წერილი გვასწავლის [1, 373].
წმინდა წერილის კითხვა და განმარტება
წმინდა წერილის ჩვენეული განმარტება, უმეტესწილად ჩვენ შიგნით არსებულ შეკითხვათა და თვალთახედვათა გამოძახილია. ჩვენეული განმარტებით, ჩვენ საკუთარ ცხოვრებას ვამართლებთ. რა მაინტერესებს? რა აზრისა ვარ? რომელ ფილოსოფიურ თუ საღმრთისმეტყველო პოზიციაზე ვდგავარ? როგორი შეხედულებების მომხრე ვარ, ხშირ შემთხვევაში? რას ვეძებ? როგორ ვიქცევი? – ამ ყველაფერს შესანიშნავ ახსნას ვუპოვი წმინდა წერილის განმარტების ჩემეული მცდელობით, რასაც საკუთრივ აკეთებდნენ მწვალებლები და ერეტიკოსები. რას ეყრდნობოდნენ ისინი? – კანონებსა და წმინდა წერილს! ამგვარად, ისინი ღმრთის განცხადებად მიიჩნევენ იმას, რასაც მათი ცხოვრებისეული პოზიციის გამართლება შეუძლია. დამერწმუნეთ, რომ ყველაზე აბსურდული, წინააღმდეგობრივი და აუხსნელი მოვლენებისა თუ საგნების დასაბუთებაც კია შესაძლებელი წმინდა წერილით!
შენ გინდა იმარხულო და მეკითხები: “ მამაო, შეიძლება მძიმედ ვიმარხულო?“ მე გპასუხობ – „დიახ”! შემდგომში, ამ მორჩილების აღსრულებიდან გამოდის ის, რომ შენ იფიტები, ძალა გეცლება და ტაძარში მოსვლისას დაღლილობისაგან ჯდები. მაშინ მე გეუბნები: “შენთვის მარხვა დამთავრებულია”! “კეთილი“ – მპასუხობ შენ და ამბობ – „კი მაგრამ მამაო, თქვენ არ წაგიკითხავთ რას გვასწავლის წმინდა წერილი? ქრისტემ ორმოცი დღე იმარხულა, მარხულობდა პეტრე და ყველა სხვა მოციქული. უფალი მემარხულეთ ესაუბრება”! მე კი პასუხად გეტყვი, რომ: ”რასაც შენ ამბობ, გამოგონილია! ამაში არ მდგომარეობს წმინდა წერილის არსი. წმინდა წერილი მორჩილებისა და ღვაწლის აღსრულების მზაობისაკენ მოგვიწოდებს, შენ კი აუკუღმართებ წმინდა წერილის არსს”. ადამიანი, რომელიც წმინდა წერილზე დაყრდნობით იცავს თავის ცოდნას, შეხედულებას, ნებას და მთლიანად საკუთარ თავს, არ უწყის თუ რაში მდგომარეობს საღმრთო დიდებულება და სიმდიდრე [1, 193–194].
როდესაც საუბრისას წმინდა წერილის რომელიმე ადგილზე მახვილდება ყურადღება და ამ კონკრეტულ ეპიზოდთან დაკავშირებით ჩნდება კითხვები, არ იფიქრო რომ მაინცდამაინც შენ შეგიძლია მისი განმარტება, რადგან ამით აჩვენებ თითქოს შენ ყველაფერი იცი და თავს სხვებზე მაღლა დააყენებ. წმინდა წერილის საუკეთესო განმარტება არის სიმდაბლე! როდესაც სხვებმა არ იციან თუ როგორ განმარტონ, ან არ ახსოვთ და არც ესმით იგი, ნუ აჩვენებ რომ შენ რაღაც იცი, რადგან ამ შემთხევევაში სხვები თავს შენზე დაბლა მყოფებად იგრძნობენ. დადუმდი, უკანასკნელი ადგილი მიუჩინე საკუთარ თავს და მაშინვე ნუ იტყვი იმას, რაც თავში მოგივა და რითაც გგონია, რომ დაამშვიდებ შენს ძმებს. ჰკითხე მათ: “აქ ეს აზრი ხომ არ დევს, ან ეს?” და თვენი საუბრისას მართებული აზრიც გამოჩნდება ისე, რომ ძმას გაუხარდება და არ დამწუხრდება მისი უცოდინრობის გამოაშკარავების გამო.
დასტური იმისა, რომ შენ მართლა გესმის წმინდა წერილი, ეს არის ქონა სიმდაბლისა და საკუთარი თავის ძმაზე დაბლა დაყენება. და კიდევ, ყურადღება გაამახვილე შემდეგზე: ვინც საუბრობს, ის აჩვენებს, რომ არ ახსოვს განკითხვის დღე და როდესაც უფლის დიდებულების წინაშე წარდგება, თავს ვერაფრით გაიმართლებს [1, 160–161]. ის, ვინც წმინდა წერილს კითხულობს და კარგად იცის იგი, როდესაც რაიმეს ეკითხებიან, პასუხობს: “არ ვიცი, რადგან ცოდვილი ადამიანი ვარ”. მაგრამ სწორედ ასეთი ადამიანია ღმერთშემოსილი და მას ჭეშმარიტად შეუძლია წმინდა წერილის გაგება [1, 194].
არ შეიძლება წმინდა წერილის ცნობისმოყვარეობის მიზნით კითხვა
“წმინდა წერილის ცნობისწადილით გამოკვლევისკენ სწრაფვა, – მტრობასა და განხეთქილებას ბადებს! ცოდვებზე ტირილს კი მშვიდობა მოაქვს” – ამბობს აბბა ისაია. წმინდა წერილის ცნობისწადილით კვლევა ადამიანის მიერ, მისი სამეცნიერო მეთოდებით შესწავლასა და კითხვას გულისხმობს იმ მიზნით, რომ მან პირადი პრობლემები და ეჭვები გაიქარწყლოს. ზოგადად, წმინდა წერილის კითხვა აკრძალული არ არის, ვინაიდან კითხვა ერთ-ერთია მორწმუნის საქმეთაგან. კითხვის მიზანი სხვა რამეში მდგომარეობს – ეს გახლავთ დანახვა საკუთარი ცოდვილობისა და სამოთხიდან განდევნილი მდგომარეობისა, რომელშიც ჩვენ აღმოვჩნდით, რამეთუ სწორედ წმინდა წერილი გვესაუბრება ამ განდევნისა და უფლის, ეკლესიის წიაღში დაბრუნების შესახებ. როდესაც წმინდა წერილს მისი გამოკვლევის მიზნით ვკითხულობ და შემეცნებისა და შესწავლის პრიზმიდან ვაკვირდები, არსებითად გამოდის, რომ მე არც ვკითხულობ. ყოველი თავი უნდა წაიკითხო თანმიმდევრულად, წაიკითხო და შემდეგ გააგრძელო, შესწავლის, გამოკვლევისა და რაიმეს აღმოჩენის სურვილის გარეშე; უნდა დავკმაყოფილდე იმით, რასაც უფალი მაძლევს. მაგრამ, თუკი წმინდა წერილის ცნობისწადილით გამოკვლევას ვესწრაფვი, როგორც აბბა ისაია ამბობს – ეს მტრობასა და განხეთქილებას წარმოშობს. რატომ? იმიტომ, რომ წმინდა წერილის გამოწვლილვით, ცნობისწადილით კითხვა საკუთარ ცოდვილობას კი არ გვიჩვენებს, არამედ წმინდა წერილის რთული ადგილების გამოკვლევისაკენ გვიბიძგებს და სულისათვის სრულიად უშედეგოდ, ჩვენი სააზროვნო და შემეცნებითი პოტენციალი მოჰყავს მოქმედებაში. ზოგადი ცოდნა ჩვენ არაფერს გვმატებს; პირიქით, ის გვიმძაფრებს საკუთარ გრძნობებზე მინდობისა და თვითკმაყოფილების განცდას; ჩემში ყალიბდება აზრი, რომლის სხვებისათვის დამტკიცებასა და მათთვის შთაგონებას ვცდილობ. ეს საშიშია, რადგან მაშინვე მოყვასის აზრსა და ნებას ვეჯახები, ვიწყებ მათთან კამათს და ჩემს მტრებად მივიჩნევ. მე ვერ წარვსდგები უფლის წინაშე, თუკი ყველაფერზე საკუთარი აზრი და პირადი შეხედულება მექნება, რამეთუ ჩემში არ დარჩება ადგილი, რომელიც უფალმა უნდა შეავსოს. სწორედ ამიტომაც, ჩემთვის რთული იქნება მოყვასის წინაშე წარდგომაც, რადგანაც მასთან კამათსა და საკუთარი აზრის ჯიუტად დაცვას დავიწყებ.
ამგვარად, წმინდა წერილის შესწავლა შესაძლოა დამღუპველი აღმოჩნდეს ადამიანისათვის. წმინდა წერილის სწორად კითხვა ნიშნავს ვიკითხოთ მარტივად და უფალს მივანდოთ იმის განცხადება, რისი თქმაც თავად სურს ჩვენთვის. ერთია წმინდა წერილის კითხვა შესწავლის მიზნით და მეორე იმ ცოდნის მიღება, რომელსაც თავად წიგნი – ანუ სულიწმიდა გვაწვდის ჩვენ. ასეთი ცოდნა ნიშნავს სიცოცხლეს ღმერთში, მის გულმოწყალებას, დარიგებას, რომელთა მეშვეობითაც ის თავს იმდაბლებს და გვეცხადება.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, საკუთარ ცოდვებზე ტირილს მშვიდობისკენ მივყავართ. იმის გაგება, ვკითხულობთ თუ არა წმინდა წერილს სწორად, შესაძლებელია იმ საზომით, თუ რამდენად მივყავარ მე ამ კითხვას ცრემლებთან. რა თქმა უნდა წმინდა წერილის კითხვა შემიძლია მაშინაც, როდესაც არა მაქვს ცრემლი და საკუთარი ცოდვილობის განცდა, მაგრამ ვკითხულობ იმ ერთადერთი იმედით, რომ წმინდა წერილი საღმრთო მადლის მატარებელია და ჩემი გულის სისასტიკეს ის თანდათანობით სძლევს [1, 181–184]. იკითხე წმინდა წერილი, მაგრამ ცოდვებზე ტირილს, ცნობისმოყვარეობის მიზნით კითხვაზე ნუ გაცვლი! ის არ უნდა გახდეს კვლევისა და ცნობისწადილის დაკმაყოფილების საგანი, რადგან ამ შემთხვევაში, ის უკვე აღარ იქნება ღმრთის სიტყვა და შენ მას როგორც რაღაც ადამიანურს ისე შეხედავ. შენ მიერ საღმრთო წერილის სწორად წაკითხვის კრიტერიუმები შემდეგია: მისი კითხვით იძენ სიმშვიდეს და ერთობას – როგორც ადამიანებთან, ასევე უფალთან; აცნობიერებ შენს უბადრუკობას, შენი უღირსების ხარისხსა და უფლის წინაშე წარსდგომის მზადყოფნის უქონლობას [1, 184].
“ვინც საკუთარი თავის შეცნობამდე, მთელი გულით ესწრაფვის გაიგოს, თუ რატომ საუბრობს წმინდა წერილი ან ასე, ან ისე, მისი გული უკიდურესი ცნობისწადილითაა დატყვევებული”, – გვასწავლის აბბა ისაია. თუკი ადამიანი წმინდა წერილს იმისათვის მიმართავს, რომ გაიგოს თუ რას ამბობს ის ამა თუ იმ საკითხზე და ამას ” საკუთარი თავის შეცნობამდე” აკეთებს, მაშინ მას ცნობისმოყვარე გული ჰქონია და თავადაც ტყვეობაში იმყოფება. ბევრი საუბრობს იმაზე, რომ წმინდა წერილი არის წიგნი, რომელიც ნათელს ჰფენს სულიერ, ეკონომიკურ, საოჯახო, საზოგადოებრივ და საღმრთისმეტყველო საკითხებს. შესაძლოა ამ ადამიანებმა მართლაც შეძლონ ყველა თავიანთი პრობლემის მოგვარება, მაგრამ ამასთანავე დაკარგონ ღმერთი, რამეთუ ღმერთი მათ საზრუნავს მიღმა რჩება. ჩვენ მას ვპოულობთ მაშინ, როდესაც თავს ვიდრეკთ და შინაგანად მოვუხმობთ: ” უფალო ჩემო, ყოვლადწმიდაო, მე უღირსი, როგორ ვბედავ წარდგომას შენ წინაშე!” ამიტომაც ამბობს აბბა ისაია: ” სანამ საკუთარ თავს შეიცნობო”. ეს სიტყვები ნიშნავს, რომ მე შემიძლია ჩემს საკუთრებად ვაქციო წმინდა წერილი და შევიმეცნო იგი ისევე, როგორც შევძლებდი საკუთარ მონაპოვრად მექცია მთელი მსოფლიო და ამასთანავე არ შემეზღუდა საკუთარი თავი.
რას ნიშნავს – “სანამ საკუთარ თავს შეიცნობ”? მსგავსად ფანქრისა, რომელიც ხელში მიჭირავს, ვათამაშებ და რასაც მინდა იმას ვაკეთებ, ასევე უნდა შემეძლოს მე საკუთარი თავისთვის იმის კეთება რაც მომესურვება, სრულად უნდა ვფლობდე მას. მაგალითისთვის: შევძლებ კი ვმართო საკუთარი თავი ისე, რომ არ მქონდეს არანაირი ზრახვა, საცდურები, არ ვმრისხანებდე? შემიძლია ვთქვა: ვილოცებ, დავიძინებ, გავიღვიძებ და მართლაც ასე მოვიქცე? შევძლებ ვიყო საკუთარი თავის ბატონ-პატრონი? ჩემ თვალწინ ვიდებ საათს და შემდეგ ჩემ უკანვე, როგორც მინდა ისე ვეპყრობი მას! თუ შემიძლია საკუთარ თავს ვაიძულო იმის კეთება რაც მსურს? თუკი არა, მაშინ მე ჯერ კიდევ არ შემიცვნია საკუთარი თავი.
ვიცით, რომ ჩვენი თავის ბოლომდე მისთვის მიძღვნის უმთავრეს ნიშნად, უფალი ჩვენ მიერ საკუთარი თავის სრულად გაღებასა და მის მონად გახდომას მიიჩნევს. ჩვენ საკუთარი სულიც კი უნდა უარვყოთ და მივუძღვნათ მას, როგორც ამას სახარება გვასწავლის. მაგრამ, სანამ რაიმეს გასცემდე, – მას უნდა ფლობდე! მე ვერ ვიტყვი, რომ უარვყავი საკუთარი თავი და უფალს მივუძღვენი იგი, თუკი არ ვფლობ მას. არ შეიძლება სხვისი ველ-მინდვრის გაჩუქება, არც სხვისი კოლიოს გამოყენება მიცვალებულთა მოსახსენებლად! მხოლოდ საკუთარის! მე სრულყოფილად უნდა ფლობდე საკუთარ თავს და სანამ ამას არ მივაღწევ, ვერ შევძლებ ჩემი თავის წმინდა წერილის მცოდნედ მიჩნევას და თქმას იმისა, რომ ან ეს აზრი დევს მასში, ან ის [1, 184–186].
წყარო: წიგნიდან “Жить в присутствии Бога” , არქიმანდრიტი ემილიანე (ვაფიდისი), მოსკოვი 2020
სტატიაში გამოყენებული ფოტო მასალა შექმნილია სპეციალურად საიტისთვის evqaristia.ge©
