რა ვქნათ, თუკი ლოცვა გვიჭირს?
როდესაც ლოცვა გვიჭირს, ნუ დავიწყებთ მაშინვე საკუთარი თავის დადანაშაულებას, ეს არაჯანსაღი რეაქციაა, რომელიც დაზიანებული სიამაყის ნიშანია და არა საკუთარი ცოდვილობის განცდისა. საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობის აღება სავსებით ბუნებრივია. თუმცაღა, ჩვენ საკუთარი თავის დადანაშაულებას ვიწყებთ მაშინ, როდესაც არ გვსურს საკუთარი საქციელის გამოსწორება. მაგალითად, ხვალ მინდა ვეზიარო, მაგრამ ვხედავ, რომ რაღაც ვერ არის ჩემში რიგზე, კვლავ უყურადღებოდ ვიყავი. მაშინ, ვიწყებ თქმას იმისა, რომ მე ვარ ყველაფერში დამნაშავე. ეს ნიშნავს, რომ მე ასეთ მდგომარეობაში ვიქნები ხვალაც და ზეგაც. რა თქმა უნდა, ჩვენ და არა ვინმე სხვაა დამნაშავე ყველაფერში, მაგრამ, როდესაც საკუთარი თავის გაკიცხვას ვიწყებთ, ეს არ არის გზა პრობლემის მოგვარებისა[2, 85].
ყოველი თანამედროვე ადამიანი, რომლის ყურადღებაც გარეგნულისკენაა მიმართული, აქტიური ქმედებებით დატვირთულ ცხოვრებასაა მიჩვეული და ყველაფრით ინტერესდება. ადამიანის პიროვნება იმდენადაა დანაწევრებული, რომ ერთს ამბობს, მეორე ესმის და მესამე აქვს გულში: უყურებ მას და არ იცი რაზე ფიქრობს. თუმცა, ჩვენ ვძაბავთ ყურადღებას ისე, რომ ბაგეთაგან წარმოთქმულმა გულში შეაღწიოს და თანაგრძნობით აღავსოს იგი. მაგალითად, როდესაც ვგალობთ: “უფალო ღაღად-ვყავ შენდამი…” – დაე გულმაც მოუხმოს: “დიდება შენდა, ღმერთო!” – განსადიდებლად უფლისა. ყველაფერი ადამიანის ნებასა და მის მისწრაფებებზეა დამოკიდებული. შეამოწმეთ საკუთარი თავი, როდესაც ტაძარში წახვალთ. თქვენს გულში უნდა იყოს ის, რასაც ბაგეები წარმოთქვამენ და რაც სასმენელს ესმის. რამდენად ხშირად გაგონდებათ თქვენ ეს? არცთუ ისე ხშირად. შეხედეთ ცხოველებს: მათ ესმით, თუ რას ნიშნავს მათთვის საძოვარი. ჩვენ კი, როდესაც ტაძარში მივდივართ, ვფიქრობთ კი, რომ საღმრთო ლიტურგიის უშუალო მონაწილენი უნდა გავხდეთ? [2, 275–276].
ლოცვაზე არა მხოლოდ მისი ხარისხის, ცრემლებისა და გრძნობების მიხედვით მსჯელობენ, რომლებსაც ის ჩვენში იწვევს, ანუ, არა მხოლოდ იმის მიხედვით, ვმდაბლდებით თუ არა, ვიღლებით თუ არა, არამედ, მისი რაოდენობისა და უწყვეტობის მიხედვით. ჩვენ ზოგჯერ ვამბობთ: “უმჯობესია ერთი საათი ლოცვითი განწყობით ვილოცო, ვიდრე ოცი საათი უგრძნობელად და ლოცვითი განწყობის გარეშე. სწორია – ვილოცოთ რაც შეიძლება მეტი და ამავდროულად, იმაზე დაყრდნობით, რომ ვილოცებთ რაც შეიძლება უკეთესად, უფრო ეფექტურად და მეტი მოთმინებით. როდესაც ადამიანი უწყვეტად ლოცულობს, თუნდაც რომ სირთულეებს, სულიერ გაურკვევლობას განიცდიდეს და მწუხარებდეს თავისი არასრულყოფილი ლოცვის გამო, – ის მიდის თავისუფლებისკენ.
მაგრამ, თუკი იმ მიზეზით, რომ ჩემი ლოცვა სუსტია, ან ჩემი გონება გაფანტული, ან რაიმე სხვა მიზეზით უარს ვამბობ ლოცვაზე, ვწყვეტ უწყვეტ და გულმოდგინე ლოცვას, მე საბოლოოდ მავიწყდება, რომ უნდა ვილოცო. გადავწყვეტ ვილოცო, მაგრამ ჩემ გულსა და გონებაში წარმოიქმნება აზრთა ჯაჭვი, რომელიც იპყრობ ჩემ გონებას და თავისკენ მიიზიდავს [1, 408–409].
ას მესამე ფსალმუნში უფალი ამბობს, რომ დღისით ადამიანი თავისი სამუშაოს აღსასრულებლად მიდის, საღამოს კი დასასვენებლად ბრუნდება სახლში. ხედავთ, როგორ მოაწყო ღმერთმა: დღე სამუშაოდ, ღამე დასასვენებლად. დასვენების დროს თავად უფალი აძლევს ადამიანს – ამშვიდებს მის ნერვებს, სხეულსა და სულს. ტყის ცხოველებს დღისით ჭალაში სძინავთ, ღამით კი სანადიროდ გამოდიან. თავიანთი ძახილით მიმართავენ ისინი უფალს, შესთხოვენ მათთვის საზრდოს მბოძებელს, ადიდებენ უფალს, ესაუბრებიან მას (იხ. ფსალმ. 103, 20-23). ჩვენც მივმართავთ უფალს ღამე ლოცვით. თუკი ასე არ ვიყვირებთ, არ ვიტირებთ და არ დავიტანჯებით, მაშ, რის გაკეთებას შევძლებთ?
უნდა ვთქვათ, რომ როდესაც ადამიანი ამგვარად ცხოვრებას გადაწყვეტს, დასაწყისში ის გარკვეულ იმედგაცრუებას, უიმედობას შეეჯახება, რადგან მისი გული დახურულია, ის, შეიძლება ითქვას, თავიდან ბოლომდეა ჩახერგილი. თუკი პირს საკვებით ამოვივსებთ, მოგვეჩვენება, რომ ესესაა დავიხრჩობით, – სწორედ ამას განიცდიან ჩვენი სულები. ისინი მცირედ ადგილსაც კი არ ტოვებენ უფლისათვის. ჩვენი გულები დახურულია უფლისათვის, რადგან ისინი სხვა საგნებს ეკუთვნიან. ჩვენი გულის დახურულობა – ერთგვარი უარყოფაა, გულგრილობა. გული კი გაყოფილი, დანაწევრებული და დაქუცმაცებულია ათასი საზრუნავით, ათასი პრობლემით, ათასი მოთხოვნით, ათასი ინტერესით, ის ნაკუწებად არის დაშლილი და როდესაც შენ ამ ნაკუწების აწყობას ცდილობ, არაფერი გამოდის. როგორ მოხერხდება დამსხვრეული ყინულის ნაწილაკების შეგროვება: შეუძლებელია მათ რაიმე ფორმა მისცე. ჩვენი გული გაცივებულია უფლის მიმართ. მაგრამ, როდესაც ადამიანი საფუძველს ყრის და თავს კი აღარ იმართლებს, არამედ მიუხედავად თავისი გულგაყინულობისა და დანაწევრებულობისა შეუპოვრობას ავლენს, მისი გული იხსნება უფლისათვის.
ჩვენი უმრავლესობა, ხედვს რა, თუ რაოდენ ცივი და გახლეჩილია მათი გული: “რა გავაკეთო მამაო? ჩემი გული არაფერზე არ რეაგირებს, ვეღარაფერს ვგრძნობ!” და მე მათ ვპასუხობ: “თუკი შენი გული არაფერს არ გრძნობს, ეს არ არის შეჩერების საბაბი. პირიქით, ეს არის საბაბი, გამოავლინო გულმოდგინება, ააჩქარო შენი გულისცემა და გაზარდო მუხლდრეკებისა და ცრემლების რაოდენობა”. თუკი ასე გააკეთებ, იგრძნობ, რომ ნელ-ნელა შენი გული დაიწყებს გახსნას. ამ დროს, გამომშრალ ფესვებს წვიმის წვეთები ეცემა, ფორები იხსნება და მიწა ტენის შეწოვას იწყებს, ასევე, საღმრთო მადლიც, მსგავსად წვიმისა, ზეციდან გულში ჩამოდის და მის ფორებს აღებს [1, 541–542].
ღმერთთან ურთიერთობის გამოცდილება
სამართლიანობა მდგომარეობს იმაში, რომ ადამიანი, ღმერთთან ბრძოლაში შესვლისას მისგან იღებს გამართლებას. მაშასადამე, სიტყვის – “ სამართლიანობის” მიღმა, ღმრთაებრივ ენერგიასთან შეხების პირადი გამოცდილება იგულისხმება, რომელიც მაშინ მოვიპოვეთ, როდესაც უფალმა რაღაცისაგან გაგვანთავისუფლა, დაგვეხმარა, შეგვეწია, – სხვა სიტყვებით, ეს ისაა, რაც მან გვასწავლა და პირადად გაგვიმხილა. მაშ ასე, უფლისმიერი განსწავლა – ეს გახლავთ უფლის მყოფობა ისტორიაში, წმინდა წერილში და ჩვენს პირად ცხოვრებაში, რომლის წყალობითაც ის ჩვენ გვამართლებდა, გვწმენდდა, ვნებებისა და ცოდვებისაგან გვათავისუფლებდა, გვივლენდა სასწაულებსა და გამოცხადებებს.
არ არსებობს მსგავსი პირადი გამოცდილების არმქონე ადამიანი. ის, ვინც ფიქრობს, რომ მას არა აქვს არანაირი გამოცდილება უფალთან ურთიერთობისა, რომ მას არასოდეს უხილავს და განუჭვრეტია უფალი, ის მხოლოდ ნებაყოფლობით ბრმაა. თუკი ის ყურადღებით იქნება, უდაოდ აღმოაჩენს, რომ მას ჰქონდა მსგავსი გამოცდილება. თავად ფაქტი, რომ ის ამ წუთას ცოცხლობს და ფიქრობს, ამასთანავე ამბობს, რომ არანაირი განცდა არ ჰქონია უფლის თანამყოფობისა, – ეს ნიშანია ღმრთაებრივი სამართლიანობისა. ისიც კი, რომ მას შეუძლია უფლის სახელის მოხსენება, ნიშანია სულიწმინდის, ღმრთაებრივი მადლის მოქმედებისა.
ის ვერ შეძლებდა უფლის სახელის წარმოთქმასა და თქმას იმისა, რომ სწამს ან არა სწამს უფლის, თუკი თავად სულიწმინდამ არ მისცა მიმართულება მის აზრებს, არ გამოაფხიზლა და არ შეახსენა, რომ ღმერთი ნამდვილად არსებობს მის ცხოვრებაში. ყველაზე ღარიბი, ყველაზე ღატაკი, ყველაზე მდაბიო და ყველაზე ცოდვილი ადამიანიც კი, განმცდელია უფლის სამართლიანობისა [1, 373–374].
უფალი ყველაფერს ქმნის, ოღონდ მე ვიყო გულმოდგინე ჩემს ღვაწლში, ტირილსა და უფლის ძიებაში. და როგორც წვიმისაგან დატენიანებული მიწის სიღრმეებში აღმოცენდება თესლი, შემდგომ კი ყლორტები ამოდის, ასე ხდება ჩვენთანაც. ღმრთაებრივი მადლის წვიმის შემდეგ, ჩვენს სულში აღმოცენდება თესლი, დათესილი დედის, მამის, ბავშვობის, მშობლიური სოფლის, ჩვენი ოცნებების, გატაცებების და მოძღვრის მიერ. თესლი იზრდება, მცენარე ყვავილობს და იღებს ნაყოფს.
თუკი შენს კელიაში არ ჩაიკეტები, რათა შენი გული გაიღოს, დაე, თუნდაც წლების შემდეგ გაიღოს (ეს დრო კი აუცილებლად დადგება), შენც ვეღარ იგრძნობ მოძღვარში მოძღვარს, ვეც მამაში მამას, ვერც ღმერთში ღმერთს. ღმერთი იქნება აბრაამისა, ისააკისა და იაკობისა, ის იქნება ჭეშმარიტი ღმერთი, ეკლესიის ღმერთი, პატარძლის საქმრო, მაგრამ ის არასოდეს იქნება შენი საკუთარი საქმრო.
ბოლოს და ბოლოს, მიეცი შენი გული უფალს, რათა მან გააღოს იგი. და ის გააღებს გულს იმ ადამიანისა, რომელიც იცდის, იბრძვის, უკან არ იხევს, არ წუწუნებს, არ უწევს წინააღმდეგობას, არ ავლენს მოუთმენლობას, არამედ მორჩილია, მოთმინებით ელოდება და ამბობს: “მოვა დრო”. და ეს დრო მართლაც მოვა! შეუძლებელია ის არ მოვიდეს. თუ არა და, არ ყოფილა ღმერთი. და თუკი ის არსებობს, ის სწორედ ამ მომენტისთვის არსებობს. ამ მომენტში, ღმერთი ხდება ჩემი ღმერთი.
ნუთუ შეძლებ უფლისა და მისი ენერგიის არსებობის უარყოფას იმის გამო, რომ ეჭვი გეპარება მის არსებობაში? შენ მხოლოდ და მხოლოდ მცირედმორწმუნე ხარ და გულგრილი, არ გსურს მწუხარების დათმენა, კელიაში ჩაკეტვა, შენ გულხელდაკრეფილი ჯდომა გიყვარს, ამ მატყუარა ცხოვრებით თრობა, შენ არ გიყვარს ღვაწლი, რომელსაც უფალი გიძღვნის.
თუკი იმ მომეტს დაელოდები, როდის მოვა უფალი, დაინახავ, რომ თუმცა ზეცა ჯერ კიდევ არ გახსნილა სინამდვილეში, რათა შენ ღმერთი იხილო, წვიმამ უკვე დაიწყო წვეთა. შენ ხედავ ღრუბლებს, ხედავ, როგორ დაბნელდა ცა. და ამ წყვდიადს შენთვის მოაქვს წვიმა. შენ ჯერ კიდევ ვერ ხედავ ღმერთს, შენ ხედავ შენს ვნებათა ქარიშხალს და ეს შეუძლებელს ხდის მის დანახვას, შენ ხედავ მხოლოდ აუსრულებელ სურვილებს. სინამდვილეში კი, შენი გული იღება, და შენ ტენის შეწოვას იწყებ. ეს კი, შეიძლება ითქვას, ნიშნობის ბეჭედია, რომელიც შენი სულისათვის წარმოადგენს გარანტიას იმისა, რომ ზეცა გაიხსნება და ამბორს გიყოფს სიძე. ზეცა გაიხსნება და ყოვლადწმინდა სამება გადმოვა შენზე [1, 542–544].
თითქოს ვიღაც მოდის. გეჩვენება? თუ ასეა სინამდვილეში? შენ ეს ჯერ კიდევ არ იცი. გგონია, რომ თითქოს რომელიღაც ჩიტუნამ ჩაიფრინა, თითქოს რაღაცამ გაიბრწყინა. გინდება ფარდები გადასწიო და გაიხედო, სინამდვილეა ეს თუ არა? ნუ იზამ ამას – დრო ჯერ კიდევ არ მოსულა. შენ ჯერ კიდევ ბევრი უნდა იტანჯო, იტირო, იგრძნო უქრისტეობა, რომ შეიყვარო და მიიღო ის. შენ ჯერ სრულ ობლად უნდა იგრძნო თავი, რომ მიხვდე, რას ნიშნავს მამა. შენ ჯერ სრულიად უნდა განიმოსო, რომ მიხვდე, რასს ნიშნავს პაპანაქება და რას – ზამთრის მყინვარება, უნდა მიხვდე, რომ მათგან დასაცავად სამოსელს საჭიროებ. შენ ჯერ კიდევ საკუთარი სიმახინჯით უნდა იარსებო – საზიზღრად ანგელოზთა, დემონთა და ადამიანთა თვალში, რათა გაიგო არსი მშვენიერებისა და შეჰნატროდე ბრწყინვალებას სიწმინდისა, მშვენიერებას ღმრთისმშობლისა, ეკლესიისა და რომ ეს სილამაზე იქცეს შენს საკუთარ სამკაულად.
შვილო, შენ ჯერ კიდევ წყვდიადში მოგიწევს დარჩენა. და მაშინ, როდესაც დილის ვარსკვლავი ამოსვლას დაიწყებს, ვარსკვლავი განთიადისა, დაღლილობისაგან ჩაგეძინება და სიხარულით არ შეხვდები მის ამოსვლას, თუმცაღა, ეს უფრო მეტად გაიძულებს მოისურვო განთიადის მშვენიერების ხილვა. და ოდესმე, როგორც ვთქვი, ეს დრო დადგება.
დავრჩეთ ჩვენი ცხოვრების წყვდიადში. დავრჩეთ ჩვენს ტკივილში, წამებაში, სნეულებაში, ტანჯვასა და სურვილებში. დავრჩეთ ჩვენს ჯერ კიდევ აუხდენელ ოცნებასთან, რათა განვაგრძოთ გზა და შედეგად მისი აღსრულებაც ვიხილოთ.
ერთმა კაცმა, შორეულ ქვეყანაში გამგზავრებამდე თავის მონებს მოუხმო და ქონება ჩააბარა, რათა მათ მისთვის მიეხედათ და უთხრა, რომ როდესაც დაბრუნდებოდა, ანგარიშს მოსთხოვდა. იმ დროიდან მათთან იყო იგი, თვალყურს ადევნებდა, ამხნევებდა, შემოსავლის მიღებაში ეხმარებოდა, რათა მათ გამოემუშავებინათ მნა – ცათა სასუფეველი (იხ. ლუკ. 19, 11–27).
ძმებო, ნება მიბოძეთ გითხრათ, რომ ჩვენც ასე გვეპყრობა უფალი. იგავები – არა იგავები, არამედ სასუფევლის საიდუმლონია, რომლებსაც ხილული ნიშნებიც ახლავს. უფალი გვეხმარება მონასტერშიც, რათა სათანადო მივაგოთ მას ჩვენი ღმრთისმსახურების, წმინდა წერილის კითხვის, ფსალმუნების აღსრულების და მოძღვრის შუამავლობის გზით.
თქვენთან ყოფნისას, მთელი დღე და ღამე მხოლოდ იმას ვაკეთებ, რომ გიყურებთ, თუ რას საქმიანობთ: როგორ წონით, ამრავლებთ ან მიწაში ფლავთ თქვენს ტალანტებს. და მე გარწმუნებთ: რაოდენ უფრო მეტად ირჯებით მღვიძარებაში და იღლებით, მით უფრო მეტად გიღებთ მე თქვენ ჩემს გულში. მაგრამ, როდესაც ამას არ აკეთებთ, როდესაც არ ამრავლებთ მნას, ტალანტს უფლისას (იხ. მათე. 25, 14-30), მე ვერ გიღებთ, ვერ გხვდებით თქვენ ჩემ გულში. რაოდენ არ უნდა მსურდეს მე ეს, რაოდენ არ უნდა მიყვარდეთ, თუკი არ არის ეს ღვაწლი და გლოვა უფლის წინაშე, მაშინ არც ჭეშმარიტ სიყვარულსა და ურთიერთობას არა აქვს ადგილი მოძღვრსა და მის სულიერ შვილს შორის.
ჩვენი ცხოვრება დედამიწაზე, მსგავსია ღამის. თუმცა ამ ღამესაც კი, ამ უხილველობას ღმრთისა, ეწოდება დღე: თუკი ჯერ კიდევ დღეა; მოვა ღამე, როდესაც ვერავინ ვერაფრის ქმნას ვერ შეძლებს (იოან. 9, 4), ანუ, მოვა ღამე, როდესაც ვერავინ შეძლებს ღვაწლსა და წარმატებულ წინსვლას. ეს არის ჩვენი ღამე, ახლანდელი დრო, ამჟამინდელი პერიოდი, ჩვენი ამჟამინდელი ცხოვრება, რომელსაც სულიერ სიგლახაკეში, გაურკვევლობაში, დაბნეულობაში, ცოდვაში ვატარებთ, – ეს არის დღე, რომელსაც გვჩუქნის უფალი და რომელიც მასთან მისაახლოვებლად საჭირო ღვაწლსა და მასთან აღსასვლელად უნდა გავლიოთ. თუ არა და, აღარ დადგება ჩვენთვის ის ღამე, რომელიც იქცევა მარადიულ დღედ, მერვე დღედ (იხ. გამოცხ. 21, 23-25). მოდით, ვიბრძოლოთ სიბნელეში. ამ დღისთვის, თუკი გსურთ, ვისარგებლოთ ტკივილითა და ტანჯვით ჩვენი გულისა.
ღმერთი დაგვპირდა, რომ ის არასოდეს განაშორებს ჩვენგან სულიწმინდას. ის ამბობს, რომ დადგება დრო, როდესაც ისრაელის ხალხთა ცხოვრებას სულიწმინდით აღავსებს და “თქვენ იყვნეთ ჩემდა ძეებ და ასულებ” – ისინი იქნებიან წინასწარმეტყველნი, რომლებიც “თავიანთ გულთაგან გამოიტანენ ახალსაც და ძველსაც”, და ვეღარ შეაჩერებენ მდინარებას სულისა წმინდისა. მოვა ის დღე, რომელზეც საუბრობს წინასწარმეტყველი (იხ. იოველ. 2, 28–29; 2 კორ. 6, 16–18). ჩვენც სწორედ ამ დღისთვის მოგვიწოდა უფალმა.
დავუტეოთ ჩვენი უძლურებანი და ვიდინოთ როგორც მდინარეებმა. სულს შეუძლია იდინოს ჩვენში, როგორც უამრავმა მდინარემ (იხ. იოან. 7, 38–39). გვახსოვდეს ეს, როდესაც ჩვენი კელიებისაკენ გავეშურებით. გვახსოვდეს ეს, როდესაც ხან აქეთ დავეხეტებით, ხან კი იქეთ, ესეიგი, როდესაც ჭეშმარიტების გზას ავცდებით.
ჩვენ გველოდება მამა, ღმერთი, რომელსაც ჩვენს გულში სურს თავის შეფარება. იერუსალიმის ტაძარი სოლომონმა ააგო, მაგრამ მისი მამა, დავითი, მთელი ცხოვრება აგროვებდა მისთვის მასალებს. არ მოიძებნება დედამიწაზე ადგილი, დავითს რომ ფეხი არ დაედგას და არც ადამიანი, რომელიც ამ ტაძრის მშენებლობით არ დაეინტერესებინოს. დიდი ძალისხმევა დასჭირდა და უზარმაზარი შრომა ჩაიდო ყოველივეს მომზადებაში (იხ. 1 პარალ. 22, 2–19). ჩვენთანაც იგივე ხდება – ჩვენი გულის წიაღში, ვიღაც სხვამ ააგო ტაძარი, ამ ტაძრისათვის ჩვენ არ გვიშრომია.
მაგრამ, როგორც არ უნდა იყოს, როდესაც სოლომონმა დაასრულა ტაძრის აგება, მან ზეცად აღაპყრო ხელნი, მუხლი მოიდრიკა, თაყვანისცა უფალს და ცრემლით აღსავსე თვალებით წარმოთქვა: “და თუ ჭეშმარიტად დაიმკვიდროს ღმერთმან კაცთა შორის ქუეყანასა ზედა, უკუეთუ ცანი ცათანი ვერ შემძლებელ არიან შენდა, აწ ვითარმე სახლი ესე, რომელ აღვაშენე სახელისა შენისა, იყოს საყოფელად შენდა? (იხ. 3 მეფ. 8, 22–27). დიახ! შენ შეძლებ აქ დამკვიდრებას, ვინაიდან, შენ არა ხისა და ქვისაგან აგებულ ტაძრებში, არამედ ადამიანთა გულებში გცემენ თაყვანს.
უფალი ჩვენს ტაძრებშიც დაივანებს, თუკი ვიღვაწებთ და ცრემლებს დავღვრით. თუკი ის ჯერ კიდევ არ დავანებულა იქ, ჩვენც წინასწარმეტყველის სიტყვებით მივმართოთ მას : “ჭეშმარიტად, ღმერთო ჩემო, შემძლებელ ხარ შენ დამკვიდრებად ჩემ გულში, ჩემ ტაძარში?” დიახ, უსათუოდ დამკვიდრდები ! [1, 544–548].
უძველეს დროში, მოღვაწეებს, ჩვეულებად ჰქონდათ, დაახლოებით შუაღამეს ამდგარიყვნენ და ღამის მსახურება აღესრულებინათ. შემდეგ დილით, განთიადის დადგომასთან ერთად, აღავლენდნენ ღმრთაებრივ ლიტურგიას. დღესაც, წმინდა მთის ზოგიერთ მონასტერში, დილის მსახურება, განსაკუთრებით კი ლიტურგია, აღევლინება არაუგვიანეს განთადისა. დილის მსახურების ბოლო ლოცვაში, მღვდელმსახური მადლობას სწირავს უფალს, რომ მან მზის სხივები გარდამოავლინა ჩვენზე. ღამის მსახურება ჩვენთან, დილის მსახურებასა და ღმრთაებრივ ლიტურგიასთან არის გადაჯაჭვული [2, 25].
წყარო: წიგნიდან “Жить в присутствии Бога” , არქიმანდრიტი ემილიანე (ვაფიდისი), მოსკოვი 2020
სტატიაში გამოყენებული ფოტო შექმნილია სპეციალურად საიტისთვის evqaristia.ge©
