წმ. ნიკოლოზ კასატკინის (1836-1912) პიროვნების უნიკალურობა იმაში მდგომარეობს, რომ მან მარტომ მოახერხა სამშობლოსგან მოშორებით, უცხო ენისა და კულტურის მქონე ქვეყანაში, სადაც ქრისტიანობის მიღება სიკვდილით ისჯებოდა, ეკლესიის დაარსება. წარმოვიდგინოთ ქვეყანა, სადაც მისიონერი მის მიმართ მტრულად განწყობილი ხალხის გარემოცვაშია, რომლებსაც ღიად სძულთ მისი სამშობლო, ხოლო ქრისტიანობას, როგორც ყველაზე ბოროტ სარწმუნოებას ისე აღიქვამენ. წმინდა ნიკოლოზის სიტყვებით, მაშინდელი იაპონელები უცხოელებს ცხოველებად აღიქვამდნენ, ხოლო ქრისტიანობას, როგორც ბოროტმოქმედთა ეკლესიას, რომლის წევრებიც მხოლოდ ბოროტი ადამიანები და ჯადოქრები არიან. საკმარისი იყო ერთი საჩივარიც კი „უცხო ღმერთის“ (საქმ.17:23) მქადაგებელზე, რომ მართლმადიდებლობას ძირშივე აღკვეთდნენ. აი, გადის რამდენიმე ათწლეული და დეკანოზი იოანე ვასტორგოვი იაპონიის შესახებ წერს: „იმპერატორის შემდეგ, არ არსებობდა ადამიანი, რომელიც წმ. ნიკოლოზზე მეტად ცნობილი იქნებოდა. იაპონიის დედაქალაქში არც იყო საჭირო გეკითხა, თუ სად არის მართლმადიდებლური ეკლესია, საკმარისი იყო ერთი სიტყვა – „ნიკოლოზი“, ტაძარსაც და მთლიანად მართლმადიდებლობასაც აღიქვამდნენ სახელით „ნიკოლოზი“. იაპონიაში მღვდლის შესამოსლით დავდიოდი და ყველგან თბილ და პატივისცემით აღსავსე მზერას ვხვდებოდი და როდესაც გვესაუბრებოდნენ და გვესალმებოდნენ, ჩვენთვის გაუგებარ, უცხო სიტყვათა შორის, ერთ ნაცნობ და ძვირფას სიტყვას ვაწყდებოდით – „ნიკოლოზი“.
აი, კიდევ ერთი მოწმობა: „ არაერთხელ მოვსწრებივართ იმ შემთხვევას, როდესაც წმ. ნიკოლოზისთვის სრულიად უცხო ადამიანები, მათ შორის წარმართებიც კი ხმამაღალი აღტაცებული შეძახილებით ხვდებოდნენ ქუჩაში: „ბანზაი ნიკოლოზი“. ამ სიტყვებს იაპონიის ქუჩებში ხშირად მოისმენდით. პატარა, საყვარელი იაპონელი ბავშვები კი მუდამ წრიულად გარს ეხვივნენ. მხიარულებით და ჟრიამულით მირბოდნენ, ერთი შეხედვით მკაცრი სახის, მაგრამ კეთილი, თბილი გულის მქონე წმინდა ადამიანის შესახვედრად. პეპლებივით თავს დასტრიალებდნენ. აღსანიშნავია, რომ უწყვეტი მოციქულებრივი ღვაწლი, სულიერი ცხოვრება, განსაკუთრებული მჭვრეტელობის ნიჭი, რასაც არაერთხელ ვაწყდებოდით, არწმუნებდა იმდროინელ იაპონელებს, რომ წმ. ნიკოლოზი ღმერთთან განსაკუთრებით ახლოსაა და რომ ქრისტემ თავისი ზეციური დიდებით განადიდა ის. წარმართებიც კი ბეჭდავდნენ გაზეთში მის პორტრეტებს, რომლებზეც წმ. ნიკოლოზი ნიმბითა და ნათლითმოსილი გამოისახებოდა და ხშირად უწოდენენ მას „სეი და კეო“, ანუ „წმინდა მღვდელმთავარს“.
როგორც ვხედავთ, წმ. ნიკოლოზის ავტორიტეტი იაპონიის სულიერი განათლებისთვის მის უზომო შრომას ეფუძნება. მისი ღვაწლი იმდენად დიდი იყო, რომ მას პატივს სცემდნენ არამხოლოდ ქრისტიანები, არამედ იაპონელი წარმართებიც. ეს ყველაფერი არამხოლოდ მისი წმინდა ცხოვრების ნაყოფია, არამედ ბრძული მისიონერული პრაქტიკისა.
ამიტომაც ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, რომ კარგად ჩავწვდეთ მისი იდეებსა და პრინციპებს, რომლებიც მის მისიონერულ საქმიანობას დაედო საფუძვლად.
როგორი ხედვები, აზრები და იდეები ამყარებდნენ წმინდანის საქმიანობას ამომავალი მზის ქვეყანაში?
პირველ რიგში უნდა ითქვას, რომ წმ. ნიკოლოზ იაპონელი თავის მისიონერულ პრაქტიკაში XIX საუკუნის ცნობილი ორი მისიის გამოცდილებას ითვალისწინებდა: ალტაის, წმ. მაკარის მიერ წამოწყებული მისია და წმ. ინოკენტის, რომელიც აღმოსავლეთ ციმბირსა და ალიასკაში მოღვაწეობდა.
არქიმანდრიტმა მაკარიმ (1792-1847) შექმნა ახალი მეთოდები, რომლებიც შემდგომში სხვა მისიონერებმაც გამოიყენეს. მან თავისი საქმიანობა ალტაის მთებსა და ცენტრალურ აზიაში მცხოვრები და წარმართული შამანიზმის მიმდევარ სხვადასხვა მომთაბარე ტომების ენების შესწავლით დაიწყო. მისი მისიონერული პრაქტიკის განსაკუთრებულობა იმაში მდგომარეობდა, რომ ის არ აქცევდა ყურადღებას მოქცეულთა რაოდენობას, არამედ ხარისხს. ის ზედმიწევნით ამზადებდა მათ ნათლობისთვის. თავისი მსახურების 14 წლის განმავლობაში მან მხოლოდ 675 ზრდასრული ადამიანი მონათლა, მაგრამ ამ ადამიანების რწმენა მართლაც განსაკუთრებით მტკიცე და ცოცხალი გახლდათ. თავის ნაშრომში „აზრები ქრისტიანული სარწმუნოების წარმატებით გავრცელების საშუალებების შესახებ“ ღირსი მაკარი მისიის ძირითად ამოცანად ახალმოქცეულებზე მუდმივ ზრუნვას ასახელებს.
მან მისიონერულ საქმიანობაში ქალებიც ჩართო. დაიწყო აქტიური კულტურულ-საგანმანათლებლო საქმიანობა: დააარსა 3 სკოლა და ერთი საავადმყოფო. უნდოდა ასევე სასწავლო ცენტრის გახსნა, სადაც მისიონერები ისწავლიდნენ სოფლის მეურნეობას, მედიცინას და ა.შ.
რაც შეეხება წმ. ინოკენტი ბენიამინოვს, ისიც, ღირსი მაკარის მსგავსად, არ ჩქარობდა და ნათლობისთვის საფუძვლიანად ამზადებდა ადამიანებს. ის თავის ნაშრომში წერდა, რომ იმ მღვდლებისთვის, რომლებიც სხვა სარწმუნოებისა და ენის მქონე ადამიანებთან მისიონერულ საქმიანობას ეწეოდნენ, აუცილებელია მათი ენისა, ცხოვრების წესის, წეს-ჩვეულებებისა და რელიგიური შეხედულებების სიღრმისეული ცოდნა. როგორც ვიცით, ჯერ კიდევ ახალგაზრდა მამა ნიკოლოზი, როდესაც იაპონიაში მოგზაურობდა, პირადად გაეცნო წმ. ინოკენტის და მის გამოცდილებას. წმ. ინოკენტიმ ურჩია მას, რომ წმ. წერილი იაპონურ ენაზე ეთარგმნა.
წმ. ინოკენტის პრაქტიკის ერთერთი მახასიათებელი ისიც იყო, რომ ის მკაცრად არ მოითხოვდა ახალმოქცეულებისგან იმ საეკლესიო განწესებების დაცვას, რომლებიც აღსრულებასაც ისინი თავიანთი ცხოვრებისეული პირობების გამო ვერ შეძლებდნენ. მაგალითად, მარხვისას ხორცისგან თავშეკავება, რადგან ეს მათი ძირითადი საკვები იყო. ის ასევე პატივისცემით ეპყრობოდა ადგილობრივ წეს-ჩვეულებებს და ყველანაირად გაურბოდა პოლიტიკასთან ნებისმიერი სახის კავშირს.
ეს ყველაფერი წმ. ნიკოლოზ იაპონელმაც გაითვალისწინა.
როგორც ცნობილია, 1861 წელს, მისი იაპონიაში ჩამოსვლისას, ქრისტიანობის მიღება სიკვდილით ისჯებოდა. უცხო მიწაზე მისი ყოფნის პირველ წლებში სახარების ქადაგება ყველანაირად წარმოუდგენელი ჩანდა. ამიტომაც, მისიის წარმატებისთვის, სასიცოცხლოდ აუცილებელი იყო, რომ წმ. ნიკოლოზი ერთ-ერთი მათგანი, ანუ იაპონელი გამხდარიყო.
ამიტომაც, პირველი აუცილებელი პრინციპი არის ის, რომ მისიონერი ქვეყნის კულტურას სიღრმისეულად გაეცნოს. წმ. ნიკოლოზმაც მიზნად დაისახა, რომ იაპონელების არა მხოლოდ გარეგნული მხარეები შეესწავლა, არამედ იაპონური სული და მისი ისტორიული განვითარება. ეს ყველაფერი კი იაპონური ლიტერატურის სიღრმისეულ შესწავლას მოითხოვდა. აი, სწორედ ამაზე გაამახვილა მან თავდაპირველი ყურადღება. ის იმდენად წარემატა ამ ყველაფერში, რომ მან იაპონიის ისტორია და კულტურა ძალიან ბევრ იაპონელზე უკეთ იცოდა. როგორც პროფესორი კ. ნაკამურა ამბობს, წმ. ნიკოლიზი ალბათ ერთადერთი ქრისტიანი მისიონერი იყო, რომელიც მეიძის ეპოქაში იაპონია ასე სიღრმისეულად იცოდა. მან რამდენიმე სამეცნიერო ნაშრომიც დაწერა, რომელიც იაპონიის ისტორიას ეხებოდა. ასე რომ, სანამ აქტიურ ქადაგებას დაიწყებდა, წმ. ნიკოლოზი, ალეუტების განმანათლებელი წმ. ინოკენტის რჩევით, 8 წლის განმავლობაში ზედმიწევნით შეისწავლიდა იაპონურ ენასა და კულტურას. მთელი ამ ხნის განმავლობაში, ის დღეში 14 საათის განმავლობაში მეცადინეობდა. ის წერდა: „თავიდან ვცდილობდი, რომ ზედმიწევნით შემესწავლა იაპონიის ისტორია, რელიგია და იაპონელი ხალხის სული, რათა კარგად გამეგო, თუ რამდენად შესაძლებელი იყო ამ ქვეყნის სახარებისეული ქადაგებით განათლება. რაც უფრო მეტად ვუღრმავდებოდი იაპონიას, უფრო მეტად ვრწმუნდებოდი, რომ ახლოვდებოდა სახარების სიტყვის ხმამაღლა ქადაგების დრო“.
მეორე მთავარი პრინციპი, პოლიტიკისგან მაქსიმალურად თავის შორს დაჭერაში მდგომარეობდა. ის ამბობდა: „თუ გინდა ქრისტეს ქადაგება და ადამიანების მასთან მიყვანა, უარი თქვი პოლიტიკაზე და სხვადასხვა პოლიტიკურ განცხადებებზე“. ის იმასაც ამბობდა, რომ წინა საუკუნეებში ქრისტიანობის დევნა, იმიტომ დაიწყეს იაპონიაში, რომ კათოლიკებმა ქრისტიანობა ლამის პოლიტიკურ სწავლებად აქციეს, რომელიც ხალხს ხელისუფლების წინააღმდეგ აჯანყებისკენ მოუწოდებდა.
ამ მოვლენებს კარგად უნდა ჩავუღრმადეთ. საქმე იმაშია, რომ წმ. ნიკოლოზის ეპოქა, იაპონიაში ქრისტიანობის ქადაგების მეორე ტალღაა. პირველად, XVI საუკუნეში გაეცნო იაპონია კათოლიკურ ქრისტიანობას. საუკუნის მიწურულს, იაპონიაში უკვე 200 000-მდე ქრისტიანი და 200-მდე ტაძარი იყო. მისიის პირველ წლებში, სხვადასხვა წყაროების მიხედვით, ახალმოქცეულთა რაოდენობა 300-დან 600 ათასამდე აღწევდა. სამწუხაროდ, კათოლიკე მისიონერები, სახარების ქადაგებისას, სახარებისეული სულისგან სრულიად განსხვავებულ საშუალებებს იყენებდნენ. რელიგიასა და პოლიტიკას ერთმანეთში ურევდნენ, ცდილობდნენ საერო მმართველობის საქმეებში ჩარევას, წარჩინებულთა შორის ინტრიგებს ხლართავდნენ, იყენებდნენ სიცრუეს და მოსყიდვას. მისდევდნენ პრინციპს „მიზანი ამართლებს საშუალებას“. იზიდავდნენ ხალხს საჩუქრებით და სხვადასხვა დაპირებებით. ევროპელი ვაჭრები ადგილობრივ დასახლებას დიდი სიძულვილით ეპყრობოდნენ. რამაც კიდევ მეტი ზიანი მიაყენა მისიას. პორტუგალიელები იაპონელებს მონებადაც კი ჰყიდდნენ ინდოეთში, ქალებს კი იტაცებდნენ. გამოვიდა ისე, რომ იაპონელთა ცნობიერებაში სიტყვა „ქრისტიანი“, „ევროპელი“, „ავაზაკი“ და „ჯადოქარი“ დროთა განმავლობაში სინონიმები გახდნენ. შედეგად, იაპონელებმა იგრძნეს საფრთხე, რომელიც ეროვნულ და სახელმწიფოებრივ დამოუკიდებლობას ემუქრებოდა. 1587 წელს, გაიცა ბრძანება უცხოელების ქვეყნიდან განდევნისა და ქრისტიანობის გავრცელების აკრძალვისა. ამას მოჰყვა ქრისტიანების უსასტიკესი დევნა. რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში დაახლოებით 280 000-მდე ადამიანი აწამეს. ქრისტიანობას „გარყვნილი სექტა“ უწოდეს და საბოლოოდ აკრძალეს. იაპონელებისთვის ის ბნელ ლაქად იქცა თავიანთ ისტორიაში.
როგორ უნდა ემოქმედა წმ. ნიკოლოზს? ის ხედავდა, რომ გასულ საუკუნეებში იაპონიის მმართველები არა იმდენად ქრისტესმიერ ჭეშმარიტებების წინააღმდეგ იბრძოდნენ, რამდენადაც საკუთარი ქვეყნის კეთილდღეობისთვის. სწორედ ამიტომ, მან სრულიად უარი თქვა პოლიტიკაზე.
რა თქმა უნდა, რაღაც საზომით იაპონიაში წმ. ნიკოლიზის ქადაგებას გარკვეულმა პოლიტიკურმა რეფორმებაც შეუწყო ხელი. 1868 წელს, იმპერატორის ძალაუფლების აღდგენას მოჰყვა ეგრეთწოდებული „იაპონიის გახსნა“. დაიწყო მეიძის ეპოქა. რომლის დროსაც, იაპონიამ მზერა დასავლეთისკენ მიაქცია და ევროპისთვის მეტად გაიხსნა. ეს გახსნილობა მისიას ხელს უწყობდა. ამ სიტუაციაში, წმ. ნიკოლოზმა გადაწყვიტა, რომ იაპონიაში ოფიციალური მართლმადიდებლური მისია დაეფუძნებინა. ეს ღვთის განგებულება იყო. თავად წმ. ნიკოლოზი პოლიტიკაში არასდროს ერეოდა.
მესამე მისიონერული პრინციპი – ეს იყო სრული გულწრფლობა და გახსნილობა. არანაირი ხელოვნური მეთოდები, არანაირი სიყალბე, ინტრიგა ან ტყუილი. ეს ყველაფერი, ერთი შეხედვით გასაგები და მისაღებია, მაგრამ გავიხსენოთ, თუ რა შეცდომები იქნა წარსულში დაშვებული. თავის დროზე კათოლიკები იაპონელების მოსაქცევად ცრუ სასწაულებისა და თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით, ფოკუსების კეთებასაც კი არ ერიდებოდნენ.
ამ ყველაფერმა ძალიან სამწუხარო ნაყოფები გამოიღო. ამიტომაც, წმ. ნიკოლოზისთვის უცხო იყო ყოველგვარი სიყალბე და ხელოვნურობა. ის თვლიდა, რომ ამ ყველაფრის საჭიროება არ იყო, რადგან იაპონიის ეკლესიის ბირთვში ისევე ცხადად მოქმედებდა ღვთის მადლი, როგორც ეს ნებისმიერ ეკლესიაში. ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ ქრისტეს სწავლება ადამიანს ხილულადაც კი გარდაქმნის. ამის მაგალითად, წმ. ნიკოლოზს ერთი ახალგაზრდა იაპონელი ქალის შემთხვევა მოჰყავს, რომელიც სასიკვდილო სნეულებით იყო ავად. წუწუნისა და დრტვინვის ნაცვლად, მის სახეზე ანგელოზებრივ ღიმილს შენიშნავდით, რაზეც წმინდანი წერდა: „მხოლოდ მართლებს შეუძლიათ, რომ უკიდურესი ტკივილისას ასეთი მშვიდი და ნეტარი სიხარული ჰქონდეთ! აი, სწორედ ამას აძლევს ქრისტე ადამიანებს. ეს ხომ შეუფასებელი საგანძურია და ამის მეტი რა არის საჭირო? ადამიანები კი სათანადოდ არ აფასებენ ამას. მათ ურჩევნიათ გავეშებულნი ეძებდნენ ამქვეყნიურ სიამოვნებებს, მიუხედავად იმისა, რომ მათ ჯოჯოხეთური სიმწარე მოსდევთ“.
მეოთხე პრინციპი – იაპონიის ტრადიციული რელიგიების მიმართ გარეგნული ლოიალურობაა. ის არასდროს არ იწყებდა თავის საუბარს ადგილობრივი რელიგიების ცხარე კრიტიკით. ამის კარგად ასახსნელად, კვლავ რამდენიმე კონტრასტს უნდა მივმართოთ. კათოლიკე მისიონერები იაპონური რელიგიის ქურუმებს სასტიკად დევნიდნენ და ავიწროებდნენ. მათ დემონებს უწოდებდნენ, ანადგურებდნენ წარმართულ კერპებს და სხვადასხვა საშუალებებით დევნიდნენ იაპონურ რელიგიებს. ეს ყველაფერი მხოლოდ ამძაფრებდა მათ შორის ურთიერთობას და იმის შთაბეჭდილებას უქმნიდა მათ, რომ ქრისტიანობა რაღაც ახალი, აგრესიული სარწმუნოებაა.
წმ. ნიკოლოზი კი იაპონიაში საუკუნეების განმავლობაში არსებული რელიგიების არსს უღრმავდებოდა და მათში გულწრფელი სულიერი ძიებების, ჭეშმარიტებისა და სიკეთის მარცვალს ხედავდა. ის ხმამაღლა არ შეურაცყობდა შინტოიზმს, ბუდიზმსა და კონფუციანელობას, არამედ ცდილობდა, რომ იაპონელებისთვის ამ რელიგიების არასრულფასოვნება ეჩვენებინა. ქრისტიანობას კი წარმოადგენდა, როგორც ადამიანის სულიერი ძიებების ერთადერთ დამაკმაყოფილებელს, რისი მოცემაც სხვა რელიგიებს არ შეუძლიათ. ამასთან დაკავშირებით საინტერესოა წმ. ნიკოლოზის პირველი მისიონერული საუბარი ქურუმ სავაბესთან, რომელიც შემდგომში პირველი ქრისტიანი გახდა. წმ. ნიკოლოზმა არ დაიწყო მისი რელიგიის ცხარე კრიტიკა, არამედ ქრისტეს სწავლების წარმოჩენას შეუდგა, რომელსაც სავაბე ასე მკაცრად უარყოფდა.
ასევე, შეიძლება ითქვას, რომ საღვთისმსახურო ტექსტების თარგმნა, ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პრინციპია სხვა ქვეყანაში მისიონერული მსახურებისთვის. ამ ყველაფერს პირადპირ უკავშირდება სარწმუნოების სწორი გადაცემა.
წმ. ნიკოლოზის აზრით, იაპონიაში მართლმადიდებლობის მომავალი იმ ადამიანებზეა დამოკიდებული, რომლებიც ეს სარწმუნოება მიიღეს და გაითავისეს. ის ამბობდა: „მისიის საქმეში, პირველ რიგში, ისეთი ადამიანები უნდა ვეძებოთ, რომლებიც ქრისტეს სწავლების მიღებასთან ერთად, გულმხურვალედ ეცდებოდნენ მის გავრცელებას და სხვებისთვის გადაცემასაც. მისიონერმა მათი ძიებისა და მომზადებისთვის არ უნდა დაიშუროს არც დრო, არც ძალები და არც მატერიალური საშუალებები. რადგან ისინი მისი დამხმარეები არიან მისიონერულ მსახურებაში“.
თავად წმ. მღდელმთავარი ნიკოლოზი მისიონერულ მსახურებას აღიქვამდა როგორც სახარების აღსრულებას და ქრისტეს საქმის გაგრძელებას. „მე ბედნიერი ვარ, რომ ქრისტეს სამეფოს მიწაზე აღშენებას ვემსახურები. არ არსებობს მიწაზე ამაზე აღმატებული მსახურება. ამ საქმისთვის მიიღო ღმერთმა ადამიანური ბუნება და მისი გაგრძელებისთვის წმინდა მოციქულები გამოარჩია, მათაც გამოარჩიეს თავიანთი მემკვიდრეები, რომლებიც ამ საქმეს გააგრძელებდნენ და მცნება მისცეს, რომ ასე მოქცეულიყვნენ თაობიდან თაობაში, სამყაროს აღსასრულამდე. ამ მსახურების ასპარეზი მთელი მსოფლიოა. ყველა ერს უნდა ექადაგოს ქრისტეს სახარება… ჩვენ არ უნდა ვთხოვდეთ ღმერთს, რომ მოგვაშოროს მისიონერულ გზაზე არსებული ყველა სირთულე, რაც სულიერ ტკივილს მოგვაყენებს, ჩვენ მხოლოდ იმის თხოვნა შეგვიძლია, რომ შეგვიმსუბუქოს ეს ჯვარი, დაგვეხმაროს ამ სირთულეებისა და ტკივილების გადალახვაში. ჩვენი მსახურება ღვთის შვილების შობაა. რომელ შობას არ ახლავს ტკივილები? ამ ყველაფრისთვის თავიდანვე მზად უნდა ვიყოთ“.
საზოგადოებაში გავრცელებული ეს ცრუ ესქატოლოგიზმი მისიონერობას ყოველთვის ხელს უშლიდა და ნებასა და მოქმედების პარალიზებას იწვევდა. აჩენს განწყობას, რომ რახან დასასრული ახლოვდება, ეს იმას ნიშნავს, რომ საქმის კეთებას აზრი აღარ აქვს. ამ ყველაფრის საპირისპიროდ, წმინდანის აქტიურ მისიონერულ საქმიანობას ხელს უწყობდა ცხოვრების ოპტიმისტური ხედვა და მსგავს ცრუ შეხედულებებს უარყოფდა.
პედაგოგიური იდეები
წმ. ნიკოლოზი თავის მისიონერულ საქმიანობაში დიდ ყურადღებას უთმობდა სკოლების გახსნას, სადაც ახალგაზრდებს სანდო აღმზრდელი მასწავლებლები ეყოლებოდა. ამით კი ცხადი ხდება ის, რომ მისიონერულ საქმიანობაში დიდი როლი უკავია ბავშვებთან სწორ ურთიერთობას, რამაც უნდა განაპირობოს შემდგომში მათი სწორი სულიერი ცხოვრებაც. ეს გახლავთ ერთგვარი კეთილი ნიადაგის მზადება, რომელშიც შემდგომში ქრისტეს სწავლების თესლი უნდა ჩაინერგოს. წმ. ნიკოლოზის სიტყვით, მიუხედავად აღმზრდელი-პედაგოგის მნიშვნელობისა, ის ბავშვებისთვის აბსოლუტური ავტორიტეტი და კუმირი არ უნდა გახდეს. მასწავლებლის მთავარი ამოცანაა დამოუკიდებელი და სრულფასოვანი პიროვნებების აღზრდა, რომლებსაც ექნებათ უნარი, რომ თავიანთი თავისუფალი ნება სწორად გამოიყენონ. წმ. ნიკოლოზი ხაზგასმით ამბობდა – „სწორედ ეს არის ეკლესიის მიზანიც, მისი შვილების დამოუკიდებლობამდე აღზრდა, ანუ როგორც პავლე მოციქული ამბობს, ქრისტეს ასაკის საზომამდე, სწორედ ეს არის იდეალური დამოუკიდებლობა. მასწავლებელს უნდა ჰქონდეს ისეთივე როლი, როგორიც იოანე ნათლისმცემელს ჰქონდა, რომელიც ქრისტეზე ამბობდა: „მისა ჯერ-არს აღორძინებად, ხოლო ჩემდა მოკლებად“. ბავშვებთან ურთიერთობაში სწორედ ეს გახლავთ იდეალური ლოზუნგი. ბავშვთან ხომ სწორედ იმიტომ მუშაობს აღმზრდელი-პედაგოგი, რომ ადრე თუ გვიან, იმ საზომს მიაღწიოს, რომ მისი ხელმძღვანელობიდან გამოვიდეს. თავად წმ. ნიკოლოზი იყო მაგალითი ქრისტეს აღორძინებისთვის საკუთარი თავის დამცრობისა, რაც მიზნად ისახავდა იმას, რომ სხვებში ჭეშმარიტი ღირებულებების მიმართ პასუხისმგებლობისა და მოვალეობის შეგრძნება გაეღვივებინა და არა ძლიერი ავტორიტეტის მიმართ უსიტყვოდ დაქვემდებარებული ინდივიდები ჩამოეყალიბებინა.
წმ. ნიკოლოზის აღმზრდელობითი საქმიანობის მთავარი მიზანი იყო, მის მიერ ნაქადაგები ჭეშმარიტი ღირებულებების ერთგულების და ქრისტეს სიყვარულს ჩამოყალიბება. ეს აძლევდა მას საშუალებას, რომ მისი პიროვნების მიმართ გადამეტებული დამოკიდებულება თავიდან აერიდებინა.
წმ. ნიკოლოზის აზრით, აღმზრდელის, პედაგოგის და მისიონერის ერთერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი თვისება თავგანწირვა უნდა იყოს. თავის წერილში ის ერთ-ერთ პედაგოგ-მისიონერს წერდა: „ სირთულეები ცოტა არ იქნება. გაგიჭირდებათ, რომ არ შესუსტდეთ, არ დაიღალოთ და არ გაცივდეთ ამ საქმის მიმართ. მაგრამ ამ ყველაფრის საწინააღმდეგო ყველაზე მოქმედი წამალი – მოვალეობის განცდაა“. აქედან გამომდინარე, წმ. ნიკოლოზი თვლიდა, რომ პედაგოგისა და მისიონერის შრომა იგივე ღვთისმსახურებაა. წმ. ნიკოლოზის ერთი ახლობელი, მართლმადიდებელი პედაგოგი ასე წერდა: „საჭიროა პირადი ღვაწლი და დიდი შრომა“.
თავგანწირვასთან ერთად მან სრულიად უნდა მიუძღვნას საქმეს საკუთარი თავი. სრულიად კონცენტრირდეს მისი მსახურების მთავარ მიზნებზე. ის ამ ყველაფრის შესახებ წერდა: „როდესაც ჩემს ერთ-ერთ სამრევლოს ვსტუმრობ, როგორი პატარაც არ უნდა იყოს, იმ დროს მთელი არსებით მათი წევრი ვარ ისე, რომ სხვა ყველაფერი ქრება ჩემთვის, თითქოს არც არსებობდეს…“.
მოციქულთასწორი ნიკოლიზი ამბობდა, რომ აღმზრდელსა და მისიონერს უნდა ჰქონდეს უნარი მოყვასის სიხარულისა და მწუხარების შეგრძნებისა და მათი თანაგრძნობისა. მას უნდა შეეძლოს, რომ ეს ყველაფერი საკუთარივით გულთან ახლოს მიიტანოს. ამ ყველაფრის უპირველესი მაგალითი თავად წმ. ნიკოლოზი გახლდათ. მისი ერთ-ერთი თანამედროვე მის ყურადღებიანობაზე ასე საუბრობდა: „მისი სიტყვა გულწრფელი სიყვარულითა და სრული თანაგრძნობით იყო აღსავსე, მას გამოარჩევდა სულის კეთილშობილება და სიმამაცე რთულ ცხოვრებისეულ ვითარებებში. ის იყო სულიერი გიგანტი, რომელიც ერთი სიტყვითაც კი ანუგეშებდა მწუხარეს და მისი სულიდან ბნელ ღრუბლებს ფანტავდა“. მისი ეს მდგომარეობა ქრისტესა და მოყვასის სიყვარულის ამოუწურავი წყაროდან იკვებებოდა. მას მუდამ ახსოვდა წმ. ინოკენტი ალიასკელის მიერ მიცემული რჩევა: „ჯერ შეიყვარე ისინი, ვისაც ქრისტეზე უნდა ესაუბრო, შემდეგ ეცადე, რომ მათაც შეგიყვარონ და ამის შემდეგ ესაუბრე მათ ქრისტეზე“. სწორედ, ეს პრინციპი დაუდო საუფუძვლად თავის მისიონერულ-აღმზრდელობით საქმიანობას.
ის იმასაც ამბობდა, რომ მოსწავლისადმი სიყვარული ცრუ ჰუმანიზმში არ უნდა გადაიზარდოს. მასწავლებელი და მისიონერი გულგრილობას არ უნდა ავლენდეს საკუთარი მოსწავლეებისადმი და ინტერესდებოდეს მათი ცხოვრებით. მან არ უნდა უგულვებელყოს მათი უმცირესი შეცდომები და დანაშაულებიც კი, რადგან სწორედ ძლივს შესამჩნევი თვისებებით ყალიბდება ხასიათი, როგორც წმ. ნიკოლოზი ამბობდა.
უნდა ითქვას, რომ ვისაც ამ გზაზე შედგომა სურდა, წმ. ნიკოლოზი მათ თვითგანათლებისკენ მაქსიმალური ძალისხმევის მიმართვისკენ მოუწოდებდა, რომ ყველაფერს, რასაც ისწავლიდნენ პრაქტიკაში დაენერგათ და ყოფილიყვნენ შემოქმედებითები.
ამრიგად, წმ. მოციქულთასწორ ნიკოლოზ იაპონელის სწავლებით, პედაგოგის პიროვნება უშუალოდ კავშირშია ღვთისა და საზოგადოების წინაშე თავგანწირულ მსახურებასთან. საქმისადმი სიყვარული და მასწავლებლის მოწოდების სიმაღლის გაცნობიერება, მისი მოტივაციის მთავარი წინაპირობაა. უნდა აცნობიერებდეს ბავშვების სულზე დიდ პასუხისმგებლობას და ჰარმონიულად შეუთავსოს ერთმანეთს სიყვარული, სიმკაცრე და სამართლიანობა. აუცილებელია ყურადღებიანობა და მათი სიხარულისა და მწუხარებების გაზიარება.
წერილები ახალგაზრდა მისიონერებს:
ქრისტემ თავის მოწაფეებს უთხრა: „თქუენ ხართ ნათელნი სოფლისანი“. ეს სიტყვები თქვენს ყურებშიც უნდა ჟღერდნენ. იყავით ნათელნი ამ სამყაროსთვის. მაგალითით აგიხსნით ამას. წარმოიდგინეთ ნათელი მთვარიანი ღამე; განთიადი უკვე ახლოსაა, სახლში უკვე ყველა ფეხზეა, მაგრამ მთვარის შუქზე შეძლებენ მუშაობას? ვერა; პირველ რიგში იმიტომ, რომ შორს არაფერი ჩანს, მეორეს მხრივ, არც მკვეთრად ჩანს რამე. სწორედ ამას ჰგავს იაპონიის დღევანდელი მდგომარეობა. აქ მთვარის შუქი ფართოდაა მოფენილი. ეს მთვარის შუქი არის, ნათელი სხვადასხვა მეცნიერებებისა. ყველა უკვე ფეხზეა: იაპონია სავსეა სკოლებით. მაგრამ მზე ჯერ არ ამოსულა.
რა ხდება იაპონიაში? ამ სამყაროს მიღმა არავინ იმზირება. იაპონიის უმაღლესმა ავტორიტეტებმა ადამიანი მაიმუნის წინაპრად გამოაცხადეს, ადამიანის სული – სხეულთან ერთად დაღუპვისთვის განწირულად, ხოლო პიროვნული, ცოცხალი ღმერთი კი – არარსებულად. განა ეს სამწუხარო მდგომარეობა არ არის? ისინი ხომ სულიერად ბრმები არიან და ამავე მდგომაროებაში გადიან ამ სამყაროდან, სამუდამოდ მოკლებულნი არიან ქრისტეს მშვენიერების ხილვის საშუალებას და უხილავი, ზეციური სამყაროთი ტკბობის შანსს. ბრმადშობილების მსგავსად არ აქვთ მზის ხილვის შესაძლებლობა. იაპონიის საუკეთესო ხალხი თავიანთი სულის მარადიულ ხვედრზე საერთოდ არ ზრუნავს და მხოლოდ ამქვეყნიურ საზრუნავებში არიან ჩაძირულნი, თითქოს მართლაც ცხოველის შთამომავლები იყვნენ. ეს ხომ შემაძრწუნებელია? ქრისტეს ნათლით განანათლეთ ეს ადამიანები, პირველ რიგში, ეს ნათელი საკუთარი სულში აღანთეთ.
ამასწინათ, ერთი სამწუხარო ამბავი მოხდა. ერთი სტუდენტი, რომელიც ფილოსოფიით ცდილობდა ადამიანისა და სამყაროს საიდუმლოთა წვდომას, ჩანჩქერში გადახტა და თავი მოიკლა, რადგან მან დამაკმაყოფილებელ პასუხებს ვერ მიაგნო. მის შემდეგ, კიდევ შვიდმა ახალგაზრდამ დაასრულა მსგავსად სიცოცხლე. კიდევ რამდენი იქნება, არ ვიცით. ისინი ხომ იაპონიის საუკეთესო ახალგაზრდები იყვნენ! რისთვის იღუპებიან? ამის მიზეზი ის არის, რომ მათ გულებში ქრისტეს ნათელი ჯერაც არ ამობრწყინვებულა. ჩვენ ვიცით, რომ მარადისობაც კი არ გვეყოფა იმისთვის, რომ საღმრთო საიდუმლოებებს ჩავწვდეთ და რომ საღმრთო ჭეშმარიტებათა დაუსრულებელი აღმოჩენა ჩვენთვის მარადიული სამოთხისეული ნეტარების წყარო იქნება. მათ კი უსაზღვრო ოკეანის ამოწურვა ერთი პატარა კოვზით მოინდომეს და რომ ვერ მოახერხეს სასოწარკვეთილნი აღესრულნენ. მათ სჭირდებათ ის, რომ შთამაგონებელი სიყვარულით უქადაგონ ქრისტე და მისი სწავლება, ისე, რომ ქრისტეს ნათელმა შეაღწიოს მათი სულის ბურუსში. იყავით თქვენც ასეთები. უქადაგეთ ქრისტე, მათ მიმართ დიდი სიყვარულით განიმსჭვალეთ და გადაარჩინეთ უფსკრულისაგან თქვენი ძმები და დები.
დღეს იაპონიაში ყველა მატერიალურ სამყაროშია ჩაძირული და მხოლოდ მას თვლიან რეალობად. ის კი, სინამდვილეში როცა დრო მოვა თითოეული ჩვენგანისთვის მოჩვენებასავით გაქრება. თქვენი საქმეა – ქრისტეს ნათლის შუქზე წარმოაჩინოთ ამ ხილული სამყაროს ნამდვილი ღირებულება და უხილავი, სულიერი სამყაროს მასზე განუზომლად აღმატებულება. იყავით მნათობნი ჩვენი ძმებისთვის, რომლებიც ჯერ კიდევ სიკვდილის აჩრდილის ტყვეობაში არიან! ეცადეთ, რომ არ ჩაქრეს თქვენში ქრისტეს ნათელი, არამედ უფრო და უფრო გაიზარდოს. „სულსა ნუ დააცხრობთ“. გახსოვდეთ, რომ იმდენად შეგიძლიათ სხვებისთვის ნათლის გაცემა, რა საზომითაც ის თქვენს გულშია.
* * *
1970 წელს, მისი წმინდანად შერაცხვისას, წმინდა ნიკოლოზს მოციქულთასწორი ეწოდა. ამით ეკლესიამ სცნო მისი შრომა, რომელიც თავისი მნიშვნელობით მოციქულებრივი ღვაწლის ტოლფასი იყო. ჯერ კიდევ მის ცხოვრებაში უწოდებდნენ მას მოციქულსა და იაპონიის განმანათლებელს. წმინდა ნიკოლოზმა გვიჩვენა, რომ თანამედროვე ცივილიზაციის პირობებში, რაციონალიზმის ზეიმის ეპოქაშიც კი შეიძლება მოციქულებრივი მსახურების აღსრულება. იმ პერიოდში ახალი მართლმადიდებლური ეკლესიის დაფუძნებას მთავარეპისკოპოსმა ანტონი მელინკოვმა ღვთის ჭეშმარიტი სასწაული უწოდა.
წყარო: http://www.pravoslavie.ru
მთავარი ფოტო: წმინდა ნიკოლოზ იაპონელის ხატი მდებარე ჯვართამაღლების ტაძარში (მის. საბურთალო, ფანასკერტელის 14)
