ახალგაზრდა ანდრეა
ლიმასოლელმა მიტროპოლიტმა ათანასემ სიყმაწვილობიდანვე თავი ქრისტეს ეკლესიას მიუძღვნა. მისი მშობლები წინააღმდეგნი იყვნენ. თავდაპირველად იგი პაფოსელი მიტროპოლიტის – ქრიზოსტომეს მფარველობის ქვეშ მოღვაწეობდა. სწორედ მაშინ გაიგო თავისი მომავალი მოძღვრის, ბერ იოსების შესახებ. ათონის მთაზე ჯერ კიდევ არ იყო ნამყოფი, არც ასკეტური ცხოვრების გამოცდილება ჰქონდა. ბერთან მიმოწერა 1973 წლის ბოლოს დაიწყო. ,,ორ ფილოსოფას“, ანუ საერო და მონაზვნურ ცხოვრებას შორის არჩევანს ვერ აკეთებდა. ბერ იოსების რამდენიმე წერილიდან ჩანს მისი ეს ორჭოფობა.
,,ანდრეა, ჩემო საყვარელო შვილო, ქრისტეს მადლი იყოს სულისა შენისა თანა. მივიღე შენი წერილი და ახლა გპასუხობ შენს შეკითხვებზე და რამდენადაც ამ პატარა წერილშია შესაძლებელი, ამ თემასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებსაც მოკლედ შევეხები. რაც შეეხება ამგვარი შინაარსის საუბრებში მონაწილეობის მიღებას, ალბათ, შენთვის უკეთესია მოერიდო. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ ისინი წინასწარვე ცუდად არიან განწყობილები და ცალმხრივად მსჯელობენ (როგორც იტყვიან: რაც არ უნდა მიმტკიცო, მაინც ვერ დამაჯერებო). ეშინიათ, მათ მიმდევრებს შორის მონაზვნობის სურვილი არ გაძლიერდეს. ეს ხალხი მათ კბილებით უჭირავთ თავიანთი ორგანიზაციებისა და საზოგადოებების საჭიროებისთვის. მონაზვნობას სასტიკად ებრძვიან და ამიტომაც გითხარი, სხვა მიზნები აქვთ-მეთქი. მაგრამ იმისთვის, რომ თავადვე დარწმუნდე ამ ორ მიმდევრობას შორის არსებულ არსებით განსხვავებაში, ვიმსჯელოთ ასე: ის, ვინც ქადაგებს და ის, ვინც ისმენს, ორივეს მიზანი რა არის? უმეცრებიდან გამოსვლა და ცოდნის შეძენა. მაგრამ მხოლოდ ცოდნა და ცარიელი რწმენა რაში გვარგია? ეს ეშმაკებსაც აქვთ და ადამიანების უმრავლესობასაც.
ქრისტიანული ჭეშმარიტება არ არის აბსტრაქტული ცოდნა, ან თეორია, ან ხელოვნება, არამედ ადამიანისადმი ღმერთისგან მიმადლებული პიროვნული განღმრთობა, ანუ სიწმინდე, რასაც მილიონობით წმინდანმა მიაღწია. მონაზვნობის მიზანი ესაა. უფალმა იესომ სწორედ ეს გზა გაიარა, მიუხედავად იმისა, რომ საზოგადოებასთან ჰქონდა შეხება – სხვაგვარად ვერც მოიქცეოდა, რადგან თავისი საუკუნო სწავლება უნდა გამოეცხადებინა. როგორი იყო მისი ცხოვრება? ქალწულებით ცხოვრობდა, მარხულობდა, ღამეებს ათევდა, ქონება არ ჰქონდა, ლოცულობდა! მონაზვნობა სხვა რაღაა?! იესომ ხალხს ასწავლა, რომ დასაწყისისთვის საჭიროა ღმერთისადმი რწმენა და ბოროტებისგან განშორება – ის, რაც საზოგადოებას აწონასწორებს. მაგრამ იმათ, რომელთაც ჩვენი სარწმუნოების დიდებულება შეეძლოთ შეეცნოთ – რომ ღმერთის ხატები ვართ, ხოლო ღმერთის განკაცების წყალობით იესოს პირველსახის მსგავსები გავხდებით, ანუ ვინც სრულყოფილებას ეძებდა, მათ ეუბნებოდა: ,,უკუეთუ გნებავს, რაითა სრულ იყო, წარვედ და განყიდე მონაგები შენი და მიეც გლახაკთა და გაქუნდეს საუნჯე ცათა შინა; და მოვედ და შემომიდეგ მე“.
ნუთუ ჩვენმა იესომ უბრძანა ვინმეს, სრულყოფილება მისიონერული მოღვაწეობით მოეპოვებინა? თავად მოციქულებსაც კი, ეკლესიის მფარველებსა და დამფუძნებლებს, ქადაგება მანამ აუკრძალა, სანამ იერუსალიმში მდუმარებით არ იქნებოდნენ, ,,ვიდრემდის შეიმოსონ ძალი მაღლით“. ხოლო როდესაც სულიწმინდა მოდის და ხდება ადამიანის გაწმენდა, განათლება და სრულყოფა, ანუ ფერისცვალება, მაშინ ,,მოკვდავი შეიმოსავს უკვდავებას“, და მხოლოდ მაშინ შეუძლია ადამიანს მიბრუნდეს და სხვებზე იზრუნოს. მანამდე კი სხვებზე ზრუნვა საშიშია, რათა მასზეც არ აღსრულდეს ეს საშინელი სიტყვები: ,,ბრმა ბრმასა თუ წინა-უძღვინ, ორნივე მთხრებლსა (ორმოში) შთაცვივიან“. ამის გარდა, ჩემო კეთილო შვილო, არავინ განისჯება, თუ არ გახდა ,,წმიდაი გულითა“, არ გახდა მშვიდი, თავმდაბალი, გულმოწყალე, აღმსარებელი, ანუ წმინდა, რადგან ღმერთი კი არ გვირჩევს, არამედ გვიბრძანებს: ,,წმიდა იყვენით, რამეთუ მე წმიდა ვარ“.
ის, ვინც წმინდანი არ არის, ბიწიერია? ის, ვინც განწმენდილი არ არის, უწმინდურია? საქმით ქრისტესადმი ორგული, სიტყვით კი ვითომ მისი მეგობარი, სასუფევლის გარეთ შეიძლება დარჩეს. ის, ვინც მასთან ერთად არ აგროვებს, ის გაფანტავს! შემდეგ დააკვირდი, რამდენი მქადაგებელი და ღმრთისმეტყველია დღეს: საუბრები, ბროშურები, შეხვედრები, წრეები, ორგანიზაციები, მაგრამ… მორწმუნეები სადღა არიან? მათი რიცხვი რატომ არ იზრდება? ადამიანთა მოდგმა სულიერად ისე არასდროს გაღატაკებულა, როგორც დღეს. ნუთუ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ სიტყვის მაგივრად საქმე გვჭირდება? მაშასადამე, თუკი იქნებიან ჭეშმარიტი მონაზვნები, თავიანთი ზებუნებრივი ნიჭებით, ისინი მეტ სარგებელს მოუტანენ ადამიანებს და მეტად შეძრავენ მათ გულებს, ვიდრე რიტორთა მოქნილი, მაგრამ ცარიელი სიტყვები! ამ ორიოდე სიტყვით, მგონია, ჩასწვდი იმის აზრს, რისი გაგებაც გსურდა, თუმცა ამ დიდ თემას ასე მოკლედ, თანაც წერილით, ვერ ამოვწურავთ. ჩემი მამის ლოცვით ღმერთმა გაკურთხოს, გაგანათლოს, უნარი მოგცეს ეს ყველაფერი გაიგო, შემდეგ კი მიჰბაძო და წარემატო. ამინ. მამობრივი სიყვარულით გლოცავ და ველი, როდის შეიწირავს ღმერთი შენს მცდელობას. შენი სულიერი მამა“.
მათ, ვისაც წმინდა და სათნოებამოსილი მამების გვერდით უცხოვრია, მათგან აქვთ ნასწავლი ადამიანის ვნებებისგან გაწმენდისა და ღმერთთან შეერთების გზა და მეთოდი. მაგრამ ამათ გარდა ყოველთვის არსებობდნენ და იარსებებენ ისეთებიც, ვინც სახარებას ,,თავიანთ ჭკუაზე“ განმარტავს, ცხონებისა და ღმერთთან მიახლოების საკუთარ თეორიებს გამოიგონებენ. ხოლო თუ ასეთებს ბოროტების გამომგონებელი ეშმაკიც შეეწია, მაშინ უკვე იმის საფრთხე ჩნდება, რომ თავადაც ცდომილებაში ჩაცვივდნენ და სხვებიც შეაცდინონ. საბედნიეროდ, ხშირად ადამიანი ამას სულიერი მიამიტობით აკეთებს და ასეთ შემთხვევებში საღმრთო მადლი დროულად შეეწევა და მას დიდი დაცემისა თუ შეცდომისაგან იფარავს.
ქრისტესმიერი ცხოვრების ალბათ ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პირობაა, რომ ადამიანი არა საკუთარი სურვილის, არამედ ზეციური მამის ნების აღსრულებას ეძიებდეს, როგორც ამას საუფლო ლოცვაში ვითხოვთ: ,,იყავნ (ანუ იყოს) ნება შენი“. როგორ გავიგოთ, რა უნდა ღმერთს ჩვენგან, ზოგადად და ცხოვრების კონკრეტულ მომენტში? ყველაზე უსაფრთხო გზა ის არის, რომ სულიერ მამას დავეკითხოთ. სწორედ ის უცხადებს სულიერ შვილს ღმერთის ნებას. ეს არის საიდუმლო, რომელიც ჩვენგან საკუთარი ნების უარყოფას და ლოცვითა და სიმდაბლით მოძღვრის სიტყვის შეწყნარებას მოითხოვს. ოღონდ თვითონ სულიერი მოძღვარიც ლოცვით უნდა ცხოვრობდეს, და საკუთარი ნების უარყოფა, მორჩილებისა და სიმდაბლის მეშვეობით უნდა ჰქონდეს ნასწავლი. ესაა წმინდა მამების გადმოცემა და ანდერძი.
ბერი წერდა: ,,ჩვენ გადავარჩენთ ამ ქვეყანას თუ ღმერთი? თუ გადარჩება ,,არა რომელსა-იგი უნებს, არცა რომელი-იგი რბის, არამედ რომელი იგი ეწყალის ღმერთსა“, მაშინ ვინ დაიკვეხნის, რამე გავაკეთე ან ვინმეს ვუშველეო?! გამოცდილებამ ერთი რამ მასწავლა: ,,ღმრთის მოყუარეთა ყოველივე განემარჯუების კეთილად“… დაგავიწყდა, რომ წმინდანებმა თავისი შეუპოვრობის წყალობით შეძლეს ღმერთის ნება დაეცვათ, მიუხედავად იმისა, რომ მათ ავიწროებდნენ, სდევნიდნენ, სცემდნენ, თანაც თავისივე თანამემამულეები? ეშმაკის მთელი სიშმაგე და სისასტიკე იმისკენაა მიმართული, რომ კარგ საქმეს გასაქანი არ მისცეს, ადამიანი ღმერთის ნებას განაშოროს“.
აშკარა იყო, რომ მოძღვარი ყველანაირად ცდილობდა, მის თანამედროვეებს მონაზვნური ცხოვრება, წმინდა მამების გზა, საღმრთო განათლების აუცილებლობა, სინანულისა და ცხონების საქმის მნიშვნელობა გაეგოთ. ის წერდა: ,,თუ სულიერი წინამძღოლისადმი რწმენას ააღორძინებ შენში, მაშინ (რამდენადაც გამოცდილებიდან მაქვს ნასწავლი) უკვე მონაზვნურ სინდისსა და პიროვნულობას შევიძენ, მიუხედავად იმისა, რომ ფორმალურად ჯერ კიდევ შორს ხარ ამისგან. ეს საიდუმლო მორჩილებასთანაა დაკავშირებული, რომელიც ყველაზე გარდაუვალი და აუცილებელი მცნებაა, და რომელსაც საღმრთო მადლის მოხილვა და განათლება მოჰყვება; თანაც, გულსავსებით. ეს კი, თავის მხრივ, შენში უფრო ძლიერი რწმენის გამომწვევი გახდება, რაც საიდუმლოთა და უმაღლესი ცოდნის გასაღებს წარმოადგენს. გვინახავს ნამდვილი მორჩილები, რომელთაც თავიანთი მოძღვარი თავის თავში გადმოეხატათ. იმდენად საგრძნობი იყო მოძღვრის სულის თანამყოფობა მათში, რომ ხორციელი შვილებივით ჰგავდნენ თავიანთ სულიერ მშობლებს! ბევრი რომ არ გავაგრძელო, ეს საიდუმლოა, და თუ ღმერთმა ღირსი გაგხადა ეს გაიგო (რასაც მთელი გულით გისურვებ), მაშინ შენი სულიერი ტრიუმფი გარანტირებულია“.
მორჩილების საიდუმლო არის მშობელი სულიერი ძალისა და გარანტი ცხონებისა. ამის შესახებ ბერი წერდა: ,,უკეთესი იქნებოდა, თავი მორჩილებაში გამოგეწრთვნა და მორჩილების მეშვეობით მოგეძებნა გამოსავალი, რაც, ალბათ, წარმატებით დაგვირგვინდებოდა. შეძლებ კი მორჩილებაში დაქვემდებარებას? მგონია, შეძლებ, რადგან შენი ხასიათის მრავალი თვისება ამას მეტყველებს. ამიტომ შეეცადე, რადაც არ უნდა დაგიჯდეს, ეს ცნობიერება შეიძინო (რომ აუცილებლად უნდა წავიდე წმინდა მთაზე და მონაზონი გავხდე, რადგან სულიერი მოძღვარი ამას მირჩევს). თუ რწმენით გადაწყვეტ ამას და ლოცვაში ითხოვ, მაშინ საღმრთო მადლი გულის წადილს აგისრულებს. ,,ღმრთის მოყუარეთა ყოველივე განემარჯუების კეთილად“. ღმერთის მიმართ მოვალეობის შესასრულებლად მშობლების თანხმობას ნუ ელოდები. სამწუხაროდ, არც ისინი დაგრთავენ ნებას, რადგან ,,მტერ იყვნენ კაცისა სახლეულნი თვისნი“, და არც ჩვენ ჩაგვეთვლება ეს ბრალად, რადგან თუ ყველას არ უარვყოფთ, საკუთარ თავსაც კი, ჩვენი იესოს ღირსები ვერ გავხდებით! ასე რომ, შვილო, ჩემო კეთილო და ქრისტესმიერ საყვარელო, მთელი პასუხისმგებლობითა და მზრუნველობით აღგიწერ იმას, რაც შენთვის სასარგებლოა, შენ კი ფრთხილად იყავი, რომ ზედაპირული მსჯელობითა და მომიზეზებით საკუთარ თავს უსამართლოდ არ მოექცე. არაფერი გვაცხოვნებს, ღმერთის შიშისა და ქრისტესმიერი სიყვარულის გარდა. ხოლო ამას ცოდვის გამომწვევ მიზეზთა შორის ცხოვრებით ვერ მივაღწევთ. ერთადერთი, რაც გვრჩება, ის არის, რომ წმინდა მამების მიერ დასახულ გზას გავყვეთ. თანაც, საღმრთო მადლმა ჩვენს სულებში ამისი თესლი იმისთვის ჩააგდო, რომ მისი ძებნა არ დაგვჭირდეს. ამიტომაც ვისწრაფოთ, მიზანს მივაღწიოთ. დროის ნებისმიერი გაჭიანურება სულიერ ზარალს გამოიწვევს“.
,,ღმერთმა მოგვცა მცნება: ,,შეიყვარე უფალი ღმერთი შენი ყოვლითა სულითა და ძალითა და გონებითა შენითა“ – როდესაც კაცი ამ მცნებას ჩაუღრმავდება, ის აიძულებს მას, რომ უარყოს თავი, აღარ იცხოვროს საკუთარი თავისთვის, აღარ იყოს ვნებებისა და გულისთქმების მონებაში, არამედ მოციქულის მსგავსად თქვას: აი, ჩვენ ყველაფერი დავუტევეთ და შენ შემოგიდექითო. დანარჩენი კი, ალბათ, ისედაც გასაგებია“.
წიგნიდან “ბერი იოსებ ვატოპედელი” – არქიმანდრიტი ეფრემ ვატოპედელი, ვატოპედის მონასტერი, ათონის მთა 2020
მთავარი ფოტო: ნეა სკიტი, ათონის მთა; გადმოწერილია საიტიდან https://asceticexperience.com
