გონებისმიერი მოუკლებელი ლოცვის ღვაწლის მიზანი მოღვაწის სულის წმინდა მყუდროებაში შეყვანაა. სიტყვა ,,ისიქია’’(მყუდროება) ასკეტური საქმიანობის მთელ არსს გამოხატავს. იგი პირველ რიგში შინაგანი მდგომარეობაა, რაც თავის მხრივ, მარადიული შაბათობის წინასახეა. სიცრუისა და ამასოფლის ამაოებისგან გათავისუფლებული ისიქასტი ჩვენთვის განკაცებული და კვლავ მომავალი ქრისტეს ზესამყაროული გამარჯვების თანაზიარი ხდება.
იესუს სახელის მრავალწლიანი მოუკლებელი მოხმობა და გონების დაცვის შინაგანი მცდელობა იქეთკენაა მიმართული, რომ ლოცვა მუდამ სინანულის პროცესთან იყოს დაკავშირებული. ამრიგად, ლოცვა ადამიანის ყოფიერების ბუნებრივ მდგომარეობად და სულიერი სამყაროს ყოველგვარ გამოვლინებაზე გულის თვითმოქმედ რეაქციად იქცევა. როგორც მამა სოფრონი ამბობდა, ამგვარ შინაგან მდგომარეობას გარდაცვალების ჟამს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. გონებისმიერი ლოცვის ასკეტური საქმიანობა გარდაცვალებისთვის მომზადებაა, რათა ზეციურ სამყაროში ჩვენი შობა რაც შეიძლება უმტკივნეულო და უსაფრთხო იყოს.
წმინდა მამათა ტრადიციის მიხედვით, მამა სოფრონი ისიქასტს უწოდებდა მას, ვინც წმინდა მყუდროების გზას მიჰყვება და გონებისმიერი ლოცვის ნიჭი აქვს. ამგვარი შინაგანი საქმიანობისას ისიქასტის გონება ლოცვითი ყურადღებით საკუთარი გულის კართან დგას.
გონებისმიერი ლოცვის შესახებ სწავლებაში წმინდა სოფრონი სამი სახის ლოცვას აღწერდა. თითოეული სახე ადამიანის სულის მთავარი ძალების მოქმედებით განსხვავდება(პირველ რიგში გონების მიმართულებითა და გულის შეგრძნებით). პირველი სახის შემთხვევაში გონება მიმართულია ,,გარეთ’’, ხოლო გული უგრძნობელი რჩება. მეორე სახე გულისხმობს გონების საკუთარ თავში დაბრუნებას. და ბოლოს, მესამე – ამ დროს, გონება საბოლოოდ მკვიდრდება გულში და ადამიანის მთელ არსებას ქრისტესკენ წარმართავს. პირველი და მეორე გზის შემთხვევებში, ადამიანს ჯერ არ შეუძლია ვნებების დამარცხება, გულისსიტყვებთან ბრძოლისგან გათავისუფლება და მჭვრეტელობითი მდგომარეობის მიღწევა. სრულყოფილ სულიერ მოსავალს ადამიანი მესამე გზის გავლის შემდგომ იღებს. ამ გზაზე სვლისას გონება მოუკლებლად მკვიდრობს გულში, ადამიანი საკუთარი არსების სიღრმიდან წარმოსახვების გარეშე ლოცულობს და წმინდა გონებით წარსდგება ქრისტეს წინაშე.
ამრიგად, გონებისმიერი მყუდროების მიზანი მოუკლებელი სავედრებელი ლოცვის საშუალებით გონები გულში დაკავებაა. გონების გულში – ანუ ადამიანის პიროვნების უხილავ ცენტრში ჩაძირვისთვის ბრძოლა იესუს სახელის მოუკლებელი მოხმობით აღესრულება. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ბრძოლა ძალიან რთულია, ის სასწაულმოქმედიცაა და ღმრთისშემეცნების უკიდურეს ზღვრამდე ავყავართ. როგორც ცხოვრების წესი, იგი ჯერ კიდევ ძველ აღთქმაში იყო ცნობილი.
მამა სოფრონის მიხედვით, ადამიანის გონება ხატია უპირველესი და უმაღლესი გონებისა(ღმერთის), რომელიც არის ნათელი. ეს იმას ნიშნავს, რომ ის საღმრთო მოქმედების ხატადაა შექმნილი და წინასწარაა განსაზღვრული იმისათვის, რომ ღმერთის დიდება განჭვრიტოს. თუმცა, საკუთარ თავში ჩაკეტვის გამო, იგი ხდება უუნარო ქრისტეს მცნებათა მიღებისა. გონება ბუნებრივადაა მიდრეკილი წარმოსახვისკენ და ამის გამო, ის ღმრთისმეტყველებისთვის გამოუსადეგარი ხდება. გულისგან განშორებული გონება სულიწმიდის მადლს მიღმა იმყოფება და წარმოსახვის მიერ მთელ სამყაროშია გაფანტული.
თითოეული ადამიანის გული ღმერთის მიერ განსაკუთრებული და განუმეორებელი გზითაა შექმნილი და ადამიანის ჰიპოსტასის ცენტრს წარმოადგენს. ადამიანი მაშინ განდიდდება, როდესაც ქრისტეს მიეახლება ,,ღრმა სულიერი გულით’’, რომელიც ,,სულიერი ლოცვის ადგილი’’ და ,,სულიერი ბრძოლის ველია’’.
სწორედ გულში ცხადდება ქრისტეს უსასრულობა და იქ მოიკრიბება ადამიანის მლოცველი გონება. გული იტევს ჭვრეტის უსასრული სიმაღლეს და შემეცნების თვალუწვდენელ სიღრმეს. ჭეშმარიტი მჭვრეტელობა და ცოცხალი ღმერთის შემეცნება ღრმა სულიერი გულის შეგრძნებისგან განუყოფელია. ამიტომაც ამოწმებს ღმრთის სიტყვა, რომ სწორედ ,,დაფარული იგი გულისა კაცია’’ ქრისტეს წინაშე ყველაზე ძვირფასი.
ისიქასტურ ტრადიციაში გულს ცენტრალური ადგილი უკავია, თუმცა გონების მოქმედებაც საკმაოდ მნიშვნელოვანია. ისიქასტის მიზანი სულის ორი უმთავრესი ძალის – გონებისა და გულის შეერთებაა. ისიქასტი იმისთვის შრომობს, რომ ქრისტეს წინაშე მთელი თავისი არსების ერთობით წარსდგეს. პიროვნების ამ ორი უმთავრესი ძალის – გონებისა და გულის ერთობის მისაღწევად მამა სოფრონი იესუს სახელის ყურადღებიან და მოუკლებელ მოხმობას გვირჩევდა, რომელსაც თან უნდა ახლდეს ყოველდღიური ბრძოლა ქრისტეს მცნებების აღსრულებისთვის. ეს შეერთება კი აღესრულება როგორც ნაყოფი ადამიანის განკურნებისა და მის ბუნებრივ, სასურველ, ზეციდან მონიჭებულ მდგომარეობას წარმოადგენს.
გულისგან განშორებული გონება გრძნობათა მოქმედებით მთელ ქმნილ სამყაროში განიბნევა. ის წარმოსახვათა ქარიშხლის მიერ მიმოიფანტება და ადვილად ტყვევდება დემონური ხიბლით. ხიბლის უმაღლესი გამოვლინება, რომელშიც კი შეიძლება რომ ადამიანი აღმოჩნდეს თვითგანღმრთობაა, რომლის მოქმედების შედეგადაც ადამიანი თავის ქმნილ ბუნებას საღმრთო საწყისს მიაწერს და პანთეიზმის ერესამდე მიდის.
გული, რომელიც შორსაა გონებისგან, გაქვავებულ მდგომარეობაში რჩება და იქცევა მიწად, რომელიც ძეძვსა და ეკალს – ბოროტ გულისსიტყვებს აღმოაცენებს, რომლებიც გულში დათესილ ღმრთის სიტყვას აშთობენ. ასეთი გული ყოველგვარი ბოროტების გამტარი და ,,ცოდვის კანონის’’ მორჩილი ხდება. შედეგად ადამიანის სხეულის ყველა ნაწილი ცოდვის ტყვე ხდება და გონება ამქვეყნიურ აზროვნებას იწყებს. წარმოსახვებით გაფანტული გონება და ვნებებით მოკვდინებული გული ქრისტეს სულის საწინააღმდეგო მდგომარეობაში იმყოფებიან.
იმისათვის, რომ ადამიანის სხეული და სული ცოცხალი ღმერთის დიდების განცხადების ადგილად იქცნენ, აუცილებელია, რომ უსხეულო გონება სხეულს დაუბრუნდეს, უფრო სწორად რომ ვთქვათ, ,,შინაგან სხეულს’’, ანუ – გულს. ისიქასტი სწორედ ამისთვის შრომობს, რომ საკუთარი გონება გულის შესასვლელთან ლოცვითი ყურადღებით დააყენოს. თუკი ღმერთის სამეფო ჩვენშია და ეს სამეფო თავად ქრისტეა, მაშინ სხვაგვარად როგორ უნდა შევიცნოთ და თაყვანი-ვცეთ, თუ გონებას გულში არ მოვიკრებთ? როცა ქრისტე ადამიანის გულს ეწვევა, ამით ის თავის ქმნილებას განადიდებს. თავის მხრივ, ქმნილება მას საკუთარი გონების გულში მოუკლებელი მყოფობით ადიდებს.
უწინ გარესამყაროში გაფანტული გონება გულში ჩასვლითა და იქ იესუს სახელის მოუკლებელი მოხმობით საღმრთო მცნებას აღასრულებს. ამრიგად, იგი ქრისტეს გზაზე შედგება. რადგანაც გზა – ქრისტეა, მლოცველის თანამგზავრი ხდება თავად უფალი იესუ, რომელიც მას თავისი ღმრთეების მოქმედების თანაზიარს ხდის. ისიქასტური ლოცვის წყალობით, ადამიანი დაუსაბამო ღმერთის მაზიარებელი ხდება. ეს მდგომარეობა ადამიანის გამოგონილი კი არ არის, არამედ საღმრთო გამოცხადებაა.
მყუდროებით ადამიანი დაუსაბამო საღმრთო ყოფიერების თანამონაწილე ხდება და მოუკლებელ ლოცვასთან ერთად მოღვაწეობრივ სიფხიზლესაც იძენს.
ზემოთ ხსენებული პირველი ორი სახის ლოცვისას გონება მუდამ გარეთ, წარმოსახვათა და აბსტრაქტულ იდეათა სამყაროში დაეხეტება. გონებისა და გულის შინაგანი შესასვლელები დაუცველი რჩება, შედეგად კი მლოცველი ვნებისმიერი გულისსიტყვების ზემოქმედების ქვეშ ექცევა. მას აღარ შეუძლია ცოდვის მიზეზების აღმოფხვრა და შესაბამისად, ვერც მადლი პოულობს მასში განსვენებას. თანდათანობით ლოცვა სუსტდება და წარმოსახვებით აღსავსე ცხოვრების ცენტრი ტვინი ხდება. ამგვარი მდგომარეობა იმ ადამიანის სულიერ სნეულებასა და დაზიანებულობას წარმოაჩენს, რომელიც წმინდა მყუდროების მიღმა იმყოფება.
მესამე სახის ლოცვისას გონება გულში მკვიდრდება, იქ ცხოვრებას იწყებს და თითქოს გულიდან მოქმედებს. ამ დროს სიფხიზლეც მარტივი და ბუნებრივი ხდება; გონების ყურადღება გულის ყოველგვარი მოძრაობისა და შეგრძნების კონტროლს იწყებს; ვნებებთან ბრძოლა გაცნობიერებულად და ნაყოფიერად წარიმართება; მლოცველი საკუთარ თავში შეიგრძნობს ძალას, რომელსაც მტრებთან წინააღმდეგობის უნარი აქვს და გარეგნული თავდასხმებისთვის მიუწვდომელი რჩება; იესუს სახელის მოუკლებელი მოხმობის წყალობით კი გულში ქრისტეს მყოფობის შეგრძნება იზრდება. შემდეგ გონება ყოველგვარ გამოსახულებას უარყოფს და წარმოსახვათა მოქმედებისგან თავისუფლდება, რადგანაც ლოცვის მიერ გულში ჩაღვრილი ძალა და სითბო ჩვენს ყოველგვარ წარმოსახვასა და აზრზე უსასრულოდ აღმატებულია. ეს ქრისტესმიერი ძალა და სითბო გონებას იზიდავს და გულში ატყვევებს. შედეგად გონება მახვილდება და მთლიანად ,,სმენად’’ და ,,მხედველობად’’ იქცევა. გულში დამკვიდრებული გონება ქრისტეს სახელის აბჯრითაა დაცული, ელვისებური სისწრაფით მოძრაობის ძალას იძენს და ჩანასახშივე აკვდინებს ყოველგვარ დემინურ თუ ვნებისმიერ თავდასხმას. ამ გზით მოღვაწე ვნებისმიერი გულისსიტყვების განვითარებას უშლის ხელს და გათავისუფლებული გონების წყალობით უვნებობის მდგომარეობაში მოდის, რაც თავის მხრივ, წმინდა სიფხიზლის საბოლოო მიზანია.
გონებისმიერი მყუდროების საქმიანობა შეიძლება ითქვას, რომ არსობრივად ორმხრივია. უარყოფითი გაგებით – მოღვაწე ცდილობს გონებიდან ყოველგვარი უცხო ზრახვა განდევნოს. დადებითი გაგებით – ის საკუთარ გულში ქრისტეს მოზიდვას ესწრაფვის. გონებისმიერი მყუდროება – წმინდა ლოცვით ქრისტეს წინაშე წარსდგომაა.
ქრისტესთან მოუკლებელი მყოფობა დიდ თვითუარყოფასა და მცნებების ზედმიწევნით აღსრულებას მოითხოვს. თუკი მოღვაწე კანონიერად, ანუ სიმდაბლით შრომობს მყუდროების ასპარეზზე, მაშინ ის აუცილებლად მოიხვეჭს საღმრთო მადლს. მხოლოდ მადლი განწმენდს გულს, განამტკიცებს სულის ძალებს და ქრისტეში სიცოცხლისთვის აღადგენს. წმინდა მყუდროებისას გონება და გული იესუს სახელითა და მისი მცნებებით ცხოვრობენ და სუნთქავენ. ისინი სრულიად განსაკუთრებულ შინაგან შეგრძნებას იხვეჭენ, რომელიც ქვეცნობიერ სივრცესაც კი აკონტროლებს. თუ გონება სრულადაა ჩაძირული ქრიტეში და მასში სხვა აზრი არც კი გამოკრთება, ხოლო გული მისი სიყვარულითაა აღსავსე, მაშინ პირველი და უაღმატებულესი მცნება აღესრულება.
როცა წმინდა მყუდროების ღვაწლი საკმაოდ ხანგრძლივად, წლების განმავლობაში აღესრულება და გონება და გული ქრისტესთან მოუკლებელ მყოფობას ცდილობენ, მაშინ უეცრად დგება წამი, როცა ქრისტე ადამიანის გულს ეხება და გონებას უქმნელი ნათლის სფეროში აღიტაცებს. ადამიანის მთელი არსება მადლისმიერად და გამოუთქმელად ფართოვდება და მთელი ქმნილებას გულში იკრავს.
მამა სოფრონი თვლიდა, რომ გონებისმიერი ყურადღება წმინდა ლოცვის მოხვეჭის, ღმრთის სიტყვის გათავისების, სამოძღვრო მსახურებისა და საღმრთო ლიტურგიაში თანამონაწილეობის უმთავრესი წინაპირობაა. ყოველგვარი დიდი ღვაწლი იესუს საღმრთო სახელის მოქმედებით ღრმა სულიერი გულის გაფართოვებას, განწმენდასა და დამუშავებას მოითხოვს.
გონებისმიერი მყუდროების ურთულესი ღვაწლისთვის საჭირო ძალებს ისიქასტი მადლისმიერი ,,სასოწარკვეთილებისგან’’ იღებს. რა საზომითაც მლოცველი საკუთარი ცოდვილობის და ქრისტესგან გაუცხოების სასოწარკვეთილებამდე მიმყვანებელ განცდაში ღრმავდება, იმდენად იზრდება მასში ის ენერგია, რომელიც იესუს სასწაულმოქმედი სახელის მოუკლებელი მოხმობისთვისაა საჭირო.
ამგვარი სასოწარკვეთილება საკმაოდ მძიმეა, მაგრამ სწორედ ის ბადებს ცეცხლოვან ლოცვას, რომელიც ადამიანის მთელ არსებას აიძულებს, რომ გადასარჩენად ქრისტეს მოუხმოს. ამიტომაც, ვინც გონებისმიერ ლოცვაში შრომობს, ის ფეხმოუცვლელად უნდა იდგეს ქრისტეს გზაზე, რომელიც მიდის სიღრმეში, შთაგონებულია სულიწმიდის მიერ და ადამის ცოდვისგან განწმენდს ადამიანის გულს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იმისათვის, რომ გონებისმიერმა ლოცვამ ნაყოფები გამოიღოს და თვითმოქმედი გახდეს, ის აუცილებლად ღრმა სინანულით უნდა განიმსჭვალოს. როგორც უფალმა წმინდა სილუანს უთხრა: ,,ამყოფე თავი შენი ჯოჯოხეთში და სასო არ წარიკვეთო’’.
ისიქაზმი არის ნიჭი, რომელიც გულის სიღრმის გახსნისა და უმაღლესი თვითშემეცნების მიღწევის საშუალებას გვაძლევს. ეს კი ყოველგვარ ადამიანურ მიღწევას აღემატება. არაფერია გასაკვირი იმაში, რომ ჩვენს თანამედროვე გარემოში მყუდროების ღვაწლი ასეთ წინააღმდეგობებს აწყდება. გონებისმიერი ლოცვისას ადამიანის სული ბნელეთის სამყაროს მტრულ ძალებთან შეტაკებაში მოდის და მისი წყალობით ჩვენს გულში დაფარული ვნებები და შინაგანი მიდრეკილებები ვლინდება. ისიქასტური ლოცვა კი მათზე გამარჯვების ძალას გვაძლევს.
წყარო: http://pravoslavie.ru
სტატიაში გამოყენებული ილუსტრაცია შექმნილია სპეციალურად საიტისთვის evqaristia.ge©
