მღვდელმონაზონი კირილე ზინკოვსკი
– არსებობს თუ არა საკუთარი შიშების კონტროლირების საშუალებები და როგორ შევინარჩუნოთ სულიერი სიმშვიდე და წონასწორობა თანამედროვე გარემოში?
ეს არც ისე მარტივი ამოცანაა. როგორც წმინდა სერაფიმე საროველი ამბობს, სულში სიმშვიდე და მყუდროება სულიერი ბრძოლის შედეგად ისადგურებს. არ არსებობს რაღაც ერთი მარტივი გზა, რომლის დახმარებითაც გავთავისუფლებოდით შფოთისგან და სიმშვიდეს მოვიპოვებდით. ამ ყველაფრისთვის სულიერი ღვაწლი და შრომაა საჭირო. რაში მდგომარეობს ეს ღვაწლი? წმინდა წერილი მართალ ენოქზე, ნოეზე, წინასწარმეტყველ დავითზე და ბევრს სხვაზე მოგვითხრობს, რომელთა შესახებაც ვკითხულობთ, რომ ისინი ”ღვთის წინაშე ცხოვრობდნენ”, რაც იმას გულისხმობს, რომ ისინი ღმერთს განიცდიდნენ, გრძნობდნენ, რომ აზრობრივად მისი მზერის წინაშე იმყოფებიან. წინასწარმეტყველი ილია ამბობს: ”ცხოველ არს უფალი ღმერთი ძალთა, ღმერთი ისრაჱლისა, რომლისა წინაშე ვდგა მე”(3.მეფ. 17:1) ახალი აღთქმის წმინდანებიც ერთხმად გვასწავლიან, რომ თუკი ქრისტიანი ღმერთს განიცდის და მის წინაშე ცხოვრობს, ის არასდროს წამობრძიკდება და არასდროს განარისხებს ღმერთს. თუკი მაინც შეემთხვა და დაეცა, მყისვე სულის თვალებს ღვთისაკენ მიაპყრობს, წამოდგება და გამოსწორდება. მასზე აღსრულდება ფსალმუნის სიტყვები: ”რაჟამს დაეცეს და არა დაიმუსროს, რამეთუ უფალი განამტკიცებს ჴელსა მისსა” (ფს.36:24).
დიახ, ღმერთი ყველას იფარავს, მაგრამ განსაკუთრებული მადლმოსილებით მყოფობს მათთან, ვინც მუდმივად სწავლობენ მასთან ურთიერთობას. როგორც დავით წინასწარმეტყველი ამბობს: ”წინაწარ ვხედევდ უფალსა, წინაშე ჩემსა მარადის. რამეთუ მარჯულ ჩემსა არს, რათა არა შევიძრა” (ფს.15:8).
გამოცდილი მოღვაწეები ხაზგასმით ამბობენ, რომ თანამედროვე ადამიანისთვის არც თუ ისე სასარგებლო იქნება მარხვის დიდი ღვაწლის აღება საკუთარ თავზე. ისინი მტკიცედ გვირჩევენ, რომ რაც შეიძლება გულმოდგინედ და ხშირად ვივარჯიშოთ ღვთის ხსოვნაში, იმის გაცნობიერების მცდელობაში, რომ მუდამ მის წინაშე ვიმყოფებით. ერთერთი ყველაზე ნათელი და დროის მიხედვით ახლო მაგალითი ”ღვთის წინაშე სვლისა” წმინდა სერაფიმე ვირიცელის ცხოვრებაში გვხვდება. რა თქმა უნდა, მის ეპოქაში (XIX საუკუნის დასასრული, XX-ს დასაწყისი) ცხოვრების ტემპი ისეთი არ იყო, როგორიც დღეს, მაგრამ ის რუსეთის იმპერიის დედაქალაქ სანქტ-პეტერბურგში ცხოვრობდა და მაშინაც არანაკლებად იყო მოზღვავებული ადამიანური ვნებების გამოვლინებები. ამასთან ერთად, წმინდა სერაფიმემ ათასწლეულის პირველი ნახევრის ყველა კატასტროფული მოვლენა გადაიტანა. მიუხედავად იმისა, რომ ის ბობოქარი ადამიანური საზოგადოების ნაწილი და საკმაოდ წარმატებული ვაჭარი გახლდათ, მას საკმაოდ ღრმა სულიერი ცხოვრება ჰქონდა. მან შინაგანი სიმშვიდე და ლოცვის ნიჭი ჯერ კიდევ მონასტერში მისვლამდე მოიხვეჭა (1920 წელს 54 წლის ასაკში). 1926 წელს კი მონასტრის საძმომ წმ.სერაფიმე მთელი საძმოს სულიერ მოძღვრად გამოარჩია. ნამდვილად პარადოქსია ის, რომ მონასტერში სულ რაღაც 5 წლის გატარების შემდეგ, ეს ადამიანი არამხოლოდ ერის ადამიანების, არამედ იმ მონაზვნების სულიერი მასწავლებელიც გახდა, რომლებიც მონასტერში 10 ან 20 წელი ცხოვრობდნენ.
ეს ყველაფერი კი იმის მტკიცებულებაა, რომ ამ წმინდა მამამ ჯერ კიდევ ერში ყოფნისას მოიხვეჭა თავისი სულიერი საგანძური. ამიტომაც, მონასტერში გატარებული პირველი 5 წელი სინამდვილეში, ღირსი მამის სულის ”პორტრეტზე დასმული ბოლო შტრიხები” გახლდათ. როგორ მიაღწია მან ამ ყველაფერს და რა არის აქ ჩვენთვის სამაგალითო? როგორ მოვიხვეჭოთ ლოცვის ნიჭი, რომლის ნაყოფიცაა გულისმიერი სიმშვიდე და მყუდროება?
მისი ნათესავებისა და სულიერი შვილების მოგონებებით ცხადი ხდება, რომ ის ჯერ კიდევ ერში ყოფნისას ეუფლებოდა ისეთ სულიერ საქმიანობას, რასაც ”ღვთის წინაშე სვლა” ეწოდება. ის ყოველდღიურად აღასრულებდა თავის ლოცვით კანონს და ყოველ კვირა ეზიარებოდა. თავისი ყოველდღიური ვალდებულებების აღსრულებისას, როდესაც ის შემკვეთების, მყიდველებისა და პარტნიორების გარემოცვაში იმყოფებოდა, გულმოდგინედ ცდილობდა, რომ მუდამ ხსომებოდა ის, რომ უფალი უყურებს.
ჩვეულებრივი საქმიანობებისას და პრობლემების გადაწყვეტისას, ის არასდროს ტოვებდა შინაგან, დაფარულ ლოცვას. ამიტომაც, ის მრავალი თანამედროვე ხელმძღვანელის მაგალითი შეიძლება გახდეს. მაგალითად უფროსს სურს, რომ თანამშრომლებს შორის ერთერთი წაახალისოს. შეიძლება ეს პირდაპირ, დაუფიქრებლად გააკეთოს და შეაქოს ან დააჯილდოვოს კიდეც. მაგრამ არის მეორე ვარიანტიც, რომ პირველ რიგში ილოცოს და იფიქროს, თუ როგორ გააკეთოს ეს ისე, რომ თანამშრომლებს შორის შური არ გაჩნდეს ან ეს ადამიანი არ გაამაყდეს. ან პირიქით, თუ მოისურვებს რომ დასაჯოს ის, ვინც არაკეთილსინდისიერად აღასრულებს თავის სამსახურეობრივ მოვალეობებს, ფიქრობს თუ როგორ შეარჩიოს ტონი და სიტყვები, რომ არ გააბოროტოს ან დათრგუნოს, არამედ გამოსწორების სურვილი აღუძრას. ასევე მოწყალების საკითხშიც. ცნობილია, რომ წმინდა სერაფიმეს მეუღლე ოლღა ივანოვნა ამბობდა: ”ზოგჯერ მეგონა, რომ გაკოტრება სურდა”. ამ სიტყვებში გასაღები სიტყვა ”მეგონაა”, რადგანაც წმინდა მამა მოწყალებასაც ლოცვით გასცემდა. ერთი და იგივე მოწყალება შეიძლება ერთისთვის სასარგებლო იყოს, ხოლო მეორესთვის საზიანო. ანუ ამ ყველაფრიდან გამომდინარე, ნებისმიერ ცხოვრებისეულ საკითხებთან გამკლავებას შინაგანი ლოცვით ცდილობდა.
ეს რა თქმა უნდა რთულია, რადგან გამოდის, რომ მისი სული ღვთის ნების საძიებლად მუდამ ღია იყო და საკუთარ თავს ეკითხებოდა: ”რა შეიძლება იყოს ღვთის ნება ამ კონკრეტულ მომენტში?”. ჩვენ კარგად ვიცით წმინდა მცნებები და წმინდა მამათა სწავლებები, მაგრამ როგორ გადმოვიტანოთ ეს ყველაფერი პრაქტიკულ ცხოვრებაში? – ეს ყველაზე რთული საკითხია. ეს არის ის, რასაც ოპტინელი მამები ”პრაქტიკულ ქრისტიანობას” უწოდებდნენ. თეორიულად ამ ყველაფრის სწავლა შეუძლებელია და ამიტომაც, საჭიროა პირადი გამოცდილება. სირთულე იმაში მდგომარეობს, რომ თითოეულ სიტუაციას არა რაღაც მოჭრილი სქემით, არამედ განსხვავებულად, უნიკალურად უნდა მივუდგეთ და ამ ყველაფერზე პასუხი არამხოლოდ ადამიანური ლოგიკიდან გამომდინარე, არამედ ღვთისგან ვეძებოთ. აი ასეთი ყოველდღური გულისმიერი ღვაწლით, რომელიც მუდამ ღიაა ღვთის ნების საძიებლად, წმინდა სერაფიმე დიდ მოძღვრად ჩამოყალიბდა.
როდესაც ადამიანი სხვადასხვა რთულ სიტუაციებში ღმერთს ენდობა, მისგან დახმარებასა და გულისმიერ სიმშვიდეს იღებს, საკუთარ თავში ღმერთს, როგორც რეალობას, როგორც ცოცხალ პიროვნებას ისე განიცდის და აცნობიერებს, რომ ის მის გვერდითაა და არასდროს მიატოვებს.
დავუშვათ, ადამიანმა გადაწყვიტა, რომ ღმერთს მიენდოს, მაგრამ რაღაც მომეტში ისეთ სიტუაციაში აღმოჩნდება, რომ საკუთარ თავს ეკითხება: ”იქნებ მიმატოვოს ღმერთმა და არ დამეხმაროს?” როგორ გადავლახოთ ასეთი ეჭვები?
როგორც ვთქვით, ესეც გამოცდილების საკითხია. ვერაფერს ურჩევ, თუ არ გამოსცადა ეს ადამიანმა საკუთარ თავზე. აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერში ღმერთს ვენდობით, აუცილებელია, რომ ჩვენც ვიშრომოთ.
ამიტომაც ეს კითხვა უფრო სიღრმისეულად ასე ჟღერს: როგორ ვისწავლოთ ღმერთზე მინდობა ისე, რომ ეს ჩვენი სიზარმაცის მიზეზი არ გახდეს და ამავდროულად საკუთარ ძალებსაც არ ვეყრდნობოდეთ? როგორც წმინდა სერაფიმე საროველი ასწავლის ღმერთზე მინდობა კავშირშია გულის სიმშვიდესთან და სიმდაბლესთან. ეს ყველა სულიერი მდგომარეობა და სათნოება ერთმანეთთან ისეთივე კავშირშია, როგორც ოქროს ჯაჭვის რგოლები, რომლითაც უფალთან ვართ შეერთებულნი.
წმ. სერაფიმე საროველმა თავის სწავლებებში განმარტა, თუ რას ნიშნავს ღვთის იმედი: ეს ყველაფერი ნიშნავს ღვაწლს, როდესაც ადამიანი თავისი დროის დიდ ნაწილს, სულიერ და ფიზიკურ ძალებს ღმერთს უძღვნის. რა თქმა უნდა, ამ ყველაფერთან ერთად ისიც იგულისხმება, რომ ადამიანი თავის ცხოვრებისეულ მოვალეობებსაც უნდა აღასრულებდეს, ისე, რომ ღმერთისთვისაც დრო გამონახოს. უფალი ნებისმიერ დანაკლისს აღავსებს, თუკი ადამიანი დღეში ნახევარი საათი მაინც მოიცლის სულიერი საქმიანობისთვის. თუ ადამიანი ამ დროს სრულიად განეშორება საზრუნავებს, უფალი აღავსებს და დაულაგებს ყველა მის საფიქრალსა და პრობლემას. შფოთით პრობლემები არ გვარდება. ადამიანს დღევანდელი დაუსრულებელი შფოთის პირობებში ნორმალურად დასვენებაც კი არ შეუძლია.
ღმერთს სურს, რომ შეგვეძლოს მრავალი საზრუნავისგან დასვენება, რადგანაც ესეც ღვთის კურთხევაა. ძალიან ხშირად ხდება, რომ ადამიანი სამსახურიდან საკმაოდ უარყოფითი ემოციებით ბრუნდება და ამ ყველაფერს მოყვასზე ანთხევს. ამის ნაცვლად მან უნდა უთხრას საკუთარ თავს: ”ყველა ჩემს პრობლემას სახლის კართან დავტოვებ და ამ დროს იმას მივუძღვნი, რაც ღმერთმა მომანდო – ჩემს სულსა და ახლობლებს”. როდესაც ისწავლის, რომ ზომიერად დაუტევოს თავისი პრობლემები, მაშინ თანდათანობით გულისმიერ სიმშვიდესაც მოიპოვებს. თუ ამას ვერ მოახერხებს, მაშინ ეს პრობლემები შიგნიდან შეჭამენ და შესაძლოა, რომ ფიზიკურ ან ფსიქიკურ დაავადებებამდე მიიყვანოს.
ყველა მოძღვრის პრაქტიკაში ყოფილა ასეთი შემთხვევები. ასე ყალიბდება ესა თუ ის დამოკიდებულება, როგორიცაა მაგალითად ალკოჰოლიზმი. ამ დროს ადამიანი ხვდება, რომ დასვენება,მოდუნება, სიმშვიდე სჭირდება და ამ ყველაფრის მისაღწევად სასმელის გარდა სხვა საშუალებებს ვერ პოულობს. ძალიან ბევრმა სახელით მართლმადიდებელმა არც კი იცის, თუ როგორ მოვიხსნათ დაძაბულობა ლოცვის, სულიერი საკითხავისა და საეკლესიო საიდუმლოებებში მონაწილეობის მეშვეობით.
ვიცით, რომ სიმდაბლის გარეშე მრისხანებას ვერ მოვთოკავთ, არც ლოცვა გამოგვივა და წმინდა მამათა სიტყვებიც ცარიელად მოგვეჩვენება. სიმდაბლეს, გულისმიერ სიმშვიდესა და ღმერთზე მინდობას შორის არსებობს კავშირი?
ადამიანი მხოლოდ მაშინ შეძლებს ყველაფრისადმი სიმდაბლითა და სიმშვიდით მიდგომას, როდესაც ღმერთზე მინდობას ისწავლის. მაგრამ ხშირად, სიმდაბლის მნიშვნელობა არასწორად ესმით. მათ ჰგონიათ, რომ სიბდაბლე ყველაფრისადმი მონურ მორჩილებას, ცხოვრებისადმი შემოქმედებით მიდგომის არქონას და ყველაფრისადმი პასიურ დამოკიდებულებას ნიშნავს. ეს ყველაფერი უმნიშვნელოვანესი ქრისტიანული სათნოების კარიკატურაა. სინამდვილეში კი სიმდაბლის არსი ქრისტეს სიტყვებშია: ”ისწავეთ ჩემგან, რამეთუ მშვიდ ვარ და მდაბალ გულითა” (მათ.11:29)
ეს სათნოება წმინდა მამათა განსაკუთრებული მსჯელობის საგანია. ამაზე დეტალურად საუბრობს წმ. იოანე კიბისაღწერელი თავის ”კიბეში”(25:3-4) ის წერს, რომ ერთხელაც წმინდა მამები შეხვდნენ და ეცადნენ, რომ სიმდაბლე განემარტათ და თითოეულმა მათგანმა სხვადასხვა სიტყვებით ახსნა: ”სიმდაბლე საკუთარი თავის ყველაზე ცოდვილად აღქმაა. ზოგმა თქვა, რომ სიმდაბლე საკუთარი უძლურებების შეცნობაა, ზოგიც თვლიდა, რომ სიმდაბლის მანიშნებელი შეურაცხყოფის დათმენაა, ერთმა თქვა, რომ სიმდაბლე მადლისა და ღვთის მოწყალების შეცნობაა, ერთმაც კი სიმდაბლეს გულის შემოსვრულება და საკუთარი ნების უარყოფა უწოდა”. წმინდა იოანე კი შეჯამების სახით ამბობს, რომ სიმდაბლის საერთო განმარტება იმიტომ კი ვერ მოხდა, რომ მამები ცდებოდნენ, არამედ იმიტომ, ეს სათნოება იმდენად დიადი და ამაღლებულია, რომ შეუძლებელია მისი ფორმულირება.
სიმდაბლე ღვთისაგან მონიჭებული უდიდესი ძალაა, რომელიც ადამიანის გულიდან მოედინება და რეალობის საკმაოდ ოპტიმისტურ ხედვას აძლევს. ეს ყველაფერი შეუძლებელია ღმერთზე მინდობის გარეშე და მხოლოდ მაშინაა შესაძლებელი, როდესაც ადამიანი ღრმად ჭვრეტს მოვლენების არსსა და საღმრთო განგებულების საიდუმლოებებს. თუ ბოლომდე ვერ ხედავს ამ განგებულებას, მაშინ ის ინარჩუნებს იმის რწმენას, რომ უფალი ყველაფერს დაალაგებს და ასე მშვიდად და ოპტიმისტურად უყურებს იმ პრობლემებს, რაც ჩვენს რეალობაში გვხვდება.
სიმდაბლე არის მადლის მიერ ღმერთთან შეერთებული ადამიანის გულის მდგომარეობა, რომელსაც შინაგანად ღვთისგან უდასტურდება, რომ უფალი არ ტოვებს ამ სამყაროს და არც ერთ ჩვენგანს. ამ დროს ადამიანი სიმშვიდესა და სულიერ ძალას მოიხვეჭს, რომელიც აგრესიის საწინააღმდეგოა, რადგანაც აგრესია სხვა არაფერია თუარა ცრუ შიშებისგან თავდაცვის ამაო მცდელობა და არასრულფასოვნების განცდის გამოხატულება. ხოლო სიმდაბლე რწმენისა და ღმერთზე მინდობის მიერ საკუთარ ცხოვრებაში დარწმუნებულობაა, რაც წმინდა წერილის, წმინდა გარდამოცემისა და წმინდა ეკლესიის ცოცხალი გამოცდილების გათავისების ნაყოფია.
როგორც წმ. სერაფიმე ვირიცელი ასწავლის: ”ეს ჩემგან იყო”, ანუ ყველაფერი ღვთისგანაა. ჩვენი ამოცანაა, რომ მოვიხვეჭოთ და შევინარჩუნოთ ის სიმშვდე, როგორც შეუფასებელი საგანძური, რომელიც ქრისტემ დაგვიტოვა: ”მშჳდობასა დაგიტევებ თქუენ, მშჳდობასა ჩემსა მიგცემ თქუენ” (ინ.14:27). გვახსოვდეს, რომ ქრისტესმიერი სიმშვიდის მიღება შეუძლებელია, თუკი არ განვდევნით ჩვენი გულიდან და გონებიდან ხორციელ ზრახვებსა და ბოროტებას. ამიტომაც, იცის რა ეს ბოროტმა, მოსვენებას არ გვაძლევს და შურითა და მრისხანებით გვაწამებს. ჩვენ კი ვიშრომოთ, რომ ჩვენი გული განიწმინდოს და ქრისტე მიიღოს.
წყარო: http://pravoslavie.ru
სტატიაში გამოყენებული ფოტო მასალა საიტს არ ეკუთვნის და მასზე საავტორო უფლებებს არ ვფლობთ.
